Cambiamos de espazo. Esperamos que para mellor. En 10 segundos enlazarás a nova páxina.
Se desexas acceder directamente, pulsa no seguinte enlace.
Grazas e desculpa as molestias
www.amigosdopatrimoniodecastroverde.gal
INAUGURACIÓN da EXPOSICIÓN: Rexistros abertos. Materias, contextos e narrativas na arte galega actual
Baixo a epígrafe Rexistros abertos. Materias, narrativas e visións na arte galega actual, preséntase un proxecto expositivo que pretende amosar unha serie de percepcións sobre o panorama da plástica actual en Galicia a través de creadores e obras que abren camiños de tránsito constante ligados á arte galega contemporánea. A selección aquí proposta ten como pretensión indagar e amosar claves matéricas, formais, temáticas e relacionais… vixentes na plástica galega recente.
Os camiños da vida Balón intragástrico X.L. Méndez Ferrín Faro de Vigo 27/03/2009
Como é sabido a Academia Galega dedicoulle o Días das Letras Galegas a Ramón Piñeiro. Esta figura é complexa. Por unha banda representa, en política, unha das posicións do lexitimismo galeguista de pre-guerra civil. Pola outra banda Piñeiro é un autor dalgúns ensaios con intención filosófica e análise literarias. Eu sempre lembrarei con afecto que Ramón Piñeiro escribiu como prólogo a un meu libro un dos textos con máis intensa vontade de estilo dos que nunca producirá nin chegou a producir. Ou así o entendo eu, se cadra de xeito interesado. Pro, por cima e por baixo, de arca e de couso, Ramón Piñeiro foi sobre todo un activista político. É ben curioso o feito de que o autor lembrado no Día das Letras, sendo como era suxeito dedicado en corpo e alma á política, nunca escribiu verdadeiros textos políticos, aínda que as súas lucubracións sobre a filosofía da Saudade ben poderían ser lidas como textos políticos. Piñeiro foi o arquitecto principal do que podemos chamar o galeguismo da guerra fría. Dirixente incontestado e autócrata do seu grupo, liquidou o Partido Galeguista para organizar os seus seguidores no labor monográfico de facer literatura arredor da Editorial Galaxia de Vigo. Pro ese grupo non era só literario. Estaba dotado de ideoloxía. E os elementos constitutivos desta, que nós chamanos “piñeirismo”, con os seguintes: non nacionalismo, federalismo europeísta, anti-comunismo. No que se refire á literatura, Piñeiro era pragmático e sectario. Non aceptaba na literatura galega máis que tres direccións básicas: o lirismo, o humorismo e a fantasía. Así pensaba el e así o deixou escrito en varios lugares. Para el, o realismo, especialmente o socialrealismo, era unha tendencia altamente sospeitosa de infiltración comunista. Despois de abolir o Partido Galeguista e de negarse a acatar a autoridade do Consello de Galiza fundado por Castelao, Piñeiro chegou á chamada Transición coas mans baleiras. Polo tanto, ao revés que os cataláns e os vascos, os galegos non puidemos facer valer o noso peso político cun goberno galego no exilio e, ao modo de Tarradellas, non fomos capaces de pór na pre-autonomía unha figura histórica do tipo de Antón Alonso Ríos. Así as cousas, Piñeiro tivo unha triste fin política. Condenou Martínez López e as boas persoas que intentaron tras a norte de Franco resucitar o Partido Galeguista. Montou, desesperadamente, unha pantasía chamada Realidade Galega con Carballo Calero e outros. Finalmente, foi deputado no Parlamentiño nas listas do PSOE, nun grupo chamado de “galeguistas históricos” no que estaban Benxamín Casal, Carlos Casares y Alfredo Conde. A verdade é que se os últimos eran iso, eu, poño por caso, podería chamarme a min mesmo “galeguista-pre-histórico” con total xustiza. Levamos xa meses con Ramón Piñeiro nomeado para o Días das Letra. O 17 de Maio aproxímase e a opinión pública de Galicia non recibe ninguna nova noticia sobre Ramón Piñeiro. Non vexo aportacións reveladoreas nin sobre o seu pensamento teórico nin sobre a política (ou ausencia de política, máis precisamente) que el encarnaba con poder omnímodo sobre o estricto círculo dos seus seguidores. Por exemplo: seguimos sen saber por qué Piñeiro foi preso nos anos cuarenta, cáles foron os cargos da acusación e cál tribunal o condenou a unha severa pena de prisión. Nada do escrito por X.L. Franco Frande na súa obra Os anos escuros sobre Piñeiro e o piñeirismo foi, polo momento, acrecentado. Vexo que os que hoxe se consideran herdeiros de Ramón Piñeiro gardan un silencio moi extraño.
Trátase do primeiro acto sobre o escritor no ano no que se lle adica o Día das Letras Galegas
Gómez Besteiro destacou a personalidade do intelectual no que a política tivo un peso fundamental e marcou a súa traxectoria profesional
O Presidente da Deputación, José Ramón Gómez Besteiro, presentou este venres a “Xornadas Ramón Piñeiro na Galicia do século XX” que se celebrarán desde o 23 ó 26 de marzo no Pazo de San Marcos. Gómez Besteiro, que estivo acompañado do coordinador da iniciativa, Gustavo Adolfo Garrido, destacou que “tendo en conta que o Día das Letras Galegas deste ano está adicado á figura do polifacético intelectual Ramón Piñeiro, a Deputación non podía estar á marxe da homenaxe que se vai rendir a un dos lucenses máis influíntes da historia recente de Galicia.”.
O máximo mandatario provincial quixo destacar que Ramón Piñeiro foi un intelectual comprometido co tempo que lle tocou vivir. “Tivo un peso fundamental na evolución do galeguismo e a política non pasou desapercibida na súa traxectoria”.
Trátase do primerio encontro sobre o escritor no ano no que se lle adica o Día das Letras Galegas. A entrada será libre. Gómez Besteiro destacou que durante os tres días daranse cita en Lugo distintas personalidades da intelectualidade galega que analizarán as múltiples facetas do homenaxeado: o político, o editor, o filósofo, o galeguista, o literato, etc. Sobre estas e outras cuestións disertarán figuras da talla de Darío Villanueva, Alonso Montero ou Víctor Freixanes. Tamén se darán cita no Pazo de San Marcos o ex presidente da Xunta, Gerardo Fernández Albor, que relatará a súa relación persoal con Piñeiro, e todo o proceso que derivou na Autonomía que hoxe temos en Galicia.
Pola súa banda, o coordinador das Xornadas subliñou que “é moi importante para a Fundación Carlos Casares este acto, xa que había unha unión moi grande con Ramón Piñeiro. A iniciativa responde ó obxectivo de rendir unha homenaxe a este escritor, que foi un home de diálogo e tranquilo. Sacrificou a súa vida académica e política para adicarse ó que sabía facer, que era que Galicia funcionase”. Asimesmo, agradeceu a colaboración da Deputación e do seu Presidente, quen puxo a disposición da Fundación os equipos necesarios para que o simposio se celebrase en Lugo.
ABRIL VIAXE CULTURAL A OURENSE As persoas que queiran participar teñen que anotarse antes do día 28 de marzo Día 6: -Saída de Lugo ás 8:00h. .Visita á citania de San Cibrán das Lás. .Baixada a Barbantes para coller a autovía ata Ourense, saída para Celanova. .Visita a Celanova (mosteiro e Capela de San Miguel). .Visita, se se pode, a Castromao .Comida en Celanova .Saída para Aquis Querquennis (Bande).Visita o complexo romano e Santa Comba .Visita, se hai tempo á Portela do Home (Via Nova romana). . Dormir en Lobios Día 7 -Saída direitiños a Allariz: .Visita á Vila .Visita a Ourense: Catedral, Burgas, barrio antigo. .Visita a Oseira. . Retorno para Lugo. Día 25 ROTEIRO: ARRUBIAL-MATELA-RESUBIL-FONTE DOS POIOS – AS CERNADAS – O COUSO – AZUREIRA – A ABELLEIRA Amigos do Patrimonio e Arcas de Sarria.
MAIO 30 maio. Roteiro (varias asociacións) pola comarca de Ares-Ferrol.
XUÑO Finais de xuño. Irmandamento dos Castroverdes en Castro Verde, de Portugal. As persoas que van participar teñen que inscribirse antes do 15 maio. Para contactar, no teléfono habitual
BREVE RESUME DA VISITA DO IV CICLO DO CAMPUS DE LUGO A CASTROVERDE
No domingo, día 15 de marzo, nun fermoso e agradable día, tivemos a honra de acompañar a Asociación do IV Ciclo para visitar Castroverde. Comenzamos camiñando desde o lugar de As Cambas, aldea de Vilar de Cas, parroquia de Moreira, para ir ata Soutomerille. Visitando a Casa de Arriba, o Campo Santo e a Igrexa, dando unhas breves explicacións da situación do Concello e do lugar onde nos encontrabamos, facendo referencia, brevemente, á orixe do topónimo e aos seus monumentos, explicación que non imos repetir aquí. Seguidamente collemos o autobús na Pallota e subimos ata Castroverde, para facer un breve percorrido pola feira e, visitar a Torre e o núcleo do Castroverde vello. Breve explicación da súa historia, ao pé da torre puidemos ver, sorpresa, como parte da cornixa este da Torre cedeu, caendo unhas pedras, chamamos a atención desde aquí para que as administracións de Cultura, Concello..., tomén cartas no asunto. Logo baixamos ata Bolaño, visitando o castiñeiro de Riazor, dando unha explicación da Cova da Valiña, para facer un percorrido pola aldea, visitando; a ponte, o quisoco da música, as lagas de enlagar o liño, o hórreo, o forno de cocer o cal e a igrexa. Deste xeito finalizamos as visitas da mañá. Pola tarde, visita á capela do Carme e fonte do romeiro, con explicacións de D. Manuel, Sr. cura párroco de Vilabade, a quen lle dámos as grazas desde aquí pola axuda prestada. Logo visita á igrexa coas súas correspondentes explicacións. Para finalizar no salón de plenos do Concello, proxectamos para os visitantes, Terras de Castroverde. Foi un día completo e agardamos que tan ilustres visitantes volvan máis veces a nosa terra. Saúde e Terra. Manolo Muñiz
“Piense usted, mi general, que si fusila a Escobar no fusila a un hombre, fusila a un santo” Carta do cardeal Pedro Segura ao xeneral Franco.
Pois nin esta advertencia de Segura nin outras peticións do mesmo Vaticano e de Emilia, filla do xeneral e monxa adoratriz ou a da superiora xeral da mesma congregación serviron de nada. Franco asinou o “enterado”, que cinicamente traducía o seu capelán, José Mª Boulart, por enterrado, paso previo para o fusilamento que tería lugar no amencer do 8 de febreiro de 1940 en Montjuich (Barcelona). Nos cálculos de Franco, tan cativo de sentimentos como de estatura e do golpista xeneral Orgaz, non tiñan cabida a compaixón e a magnanimidade, senón o exterminio.
Este gran home era oriúndo de Albaredo, da parroquia de Córneas (Baleira), onde naceu o seu pai, Ramón, que morreu sendo comandante en 1898 na guerra de Cuba. O delicto de Antonio Escobar foi manterse fiel, en virtude da obediencia debida, ao goberno lexítimo da II República. Escobar nunca foi un rebelde, pero, por paradoxos das dictaduras, foi condenado por rebelde polos rebeldes. En todo caso, era un prisioneiro de guerra e ningunha Convención internacional permite humillar e eliminar aos prisioneiros. Antonio Escobar, director xeral de Seguridade para Cataluña en 1937 e xeneral en xefe do exército de Estremadura dende outubro de 1938 ata o final da guerra civil,foi detido en Ciudad Real no seu posto de mando o 26 de marzo de 1939 polo xeneral Yagüe gardando todas as formalidades do código militar. Yagüe ofrécelle unha avioneta e rógalle que se vaia ao estranxeiro, ofrecemento que rexeita, pois segundo afirma “ Non me vou. Soamente me limitei a cumprir co meu deber. Non fixen nada malo e as guerras hai que saber perdelas”, atinadamente, Yagüe, pregunta,“e quen lle di a vostede que nosoutros vamos saber gañalas?. Os sublevados, con Franco á cabeza, non souberon nin quixeron gañalas, soamente cabía o exterminio e Escobar foi xulgado e condenado a morte nunha farsa chamada Consello de Guerra Sumarísimo, cheo de falsidades e mesmo de perversidades.
Sobre as guerras, Escobar compartía unha reflexión recibida de seu pai: As guerras, ademais, de non valer para nada, son inútiles, e se son inevitables que as fagan os militares”. Antonio Escobar era un home dunha bondade extraordinaria, con gran sentido do deber, coherente, de conviccións moi fortes e profundas, de fondas crenzas relixiosas, terciario franciscano dende 1934, confesaba e comungaba todos os sábados e domingos, adoitaba repartir a metade do seu soldo entre os necesitados, recollía roupa entre as súas amizades que logo repartía entre os pobres, salvoulle a vida ao cardeal Vidal i Barraquer e a outros clérigos e no exército de Estremadura dende o día 5 de novembro de 1938 ata o día 5 de xaneiro de 1939 celebrouse todos os días misa de campaña con asistencia do xeneral, do coronel (Ibarrola) e outros xefes e oficiais, pois ben, un home desta calidade foi asasinado polos Cruzados no nome de Deus, despois de ser humillado e torturado en Montjuich.
A traxedia da fratricida Guerra Civil ten un fiel reflexo na persoa e no contorno familiar do xeneral Escobar, seu fillo José combate e morre en Belchite vestido de falanxista, nesa mesma batalla, no bando republicano loitaba Antonio Escobar, militar de carreira, fillo do xeneral. Seu irmán, Alfredo, pasou á zona “nacional” a principios de 1937, sometido a depuración, asígnanlle o mando dun tercio da Garda Civil en Asturias, pero ao terminar a guerra, o 1 de abril de 1939, mediante un decreto franquista foi separado do servizo por desafecto ao réxime, por fortuna, Ramón, o maior de todos os irmáns, xa estaba retirado dende 1936 como coronel da Garda Civil.
A Guerra Civil é seguramente a maior traxedia da historia de España, durante os tres anos de duración cometéronse innumerables crimes, pero a iniciación desta traxedia criminal é responsabilidade dos sublevados que, por outra parte, continuaron unha durísima e cruel represión durante máis de trinta anos. A esta política de exterminio inaugurada o 18 de xullo de 1936 polos militares sublevados sumáronse con entusiasmo sectores conservadores, terratenentes, burgueses, propietarios, clero e bispos, era a xustiza de Deus. Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco Bahamonde era Caudillo pola graza de Deus e segundo monseñor García Lahiguera era un “home de fe; entregado ás obras de caridade, en favor de todos, pois a todos amaba; home de humildade” (Homilía do funeral en Valencia), por iso , Leopoldo Eijo y Garay, o bispo “azul”, manifestaba emocionado nunha visita do dictador á igrexa das Salesas de Madrid: “Nunca he incensado con tanta satisfacción como lo hago con V.E.” A espiral de violencia desatada coa rebelión trouxo para a Igrexa grandes sufrimentos. Queimar unha igrexa ou matar a un eclesiástico converteuse na reacción máis inmediata nas cidades e poboacións onde fracasou a rebelión, cerca de 7 000 eclesiásticos do clero secular e regular foron asasinados, moitos durante os primeiros meses da guerra na zona republicana, pero este entusiasmo criminal tivo correspondencia na zona “Nacional”, tamén, en moitos, casos coa colaboración activa e co silencio cómplice de amplos sectores conservadores e reaccionarios da sociedade. Reproduciuse o esquema de sempre: acción-reacción. Aos fusilamentos de Yagüe en Badajoz, máis de 5 000 prisioneiros, responden en Madrid coas “sacas” do cárcere Modelo e con Paracuellos. Na zona nacional converteuse nun deporte macabro matar mestres e poetas e na republicana asasinar curas e frades. A irracionalidade fratricida non tivo límites. As poucas palabras sensatas e, mesmo cristiás, saíron da boca de Azaña:”Paz, Piedad, Perdón”. Posteriormente unha carta Pastoral do cardeal Gomá urxindo pasos no sentido de reconciliación e perdón foi prohibida por Franco. Calquera intento de mediación era considerado como unha traizón. Juan Yagüe falou de xenerosidade...hay que tener el alma grande y saber perdonar. Nosostros somos fuertes y nos podemos permitir ese lujo. A resposta de Franco foi: Cuantos deseen la mediación consciente o inconscientemente sirven a los rojos y a los enemigos encubiertos de España, a Franco soamente lle servía a rendición incondicional. Mesmo consideraba ao cardeal don Pedro Segura coma unha cruz laiándose: “que cruz me ha mandado el Señor¡” Todo porque Segura prohibiu as inscricións de de José Antonio e de Caídos por Díos e por España nas fachadas das igrexas ou ameazou con excomuñón a todos os clérigos que permitisen a entrada de Franco baixo palio nos templos. Durante moitos anos o culpable de todos os males foi a República, coma se a República nos cinco anos de duración fose algo monolítico e uniforme. Coas luces e sombras que proxecta todo sistema, a República intentou unha modernización de España, puxo especial énfase no sistema educativo e de todo o entramado social. Os inimigos da República non permitiron nin fixeron posible levar a cabo unha tímida reforma agraria, ou dun exército moi politizado e sobredimensionado (195 xenerais para uns 150.000 soldados, un oficial por cada nove soldados), dominado polos cuarteleiros“africanistas” que temían pola posible anulación dos ascensos por méritos de campaña, entre eles Franco e unha igrexa integrista e reaccionaria ansiosa do control do ensino e da moral civil, en dous anos o goberno da República construíu 7 000 escolas.
Moitas persoas coma o xeneral don Antonio Escobar Huerta sabían que por camiños democráticos todo é posible. El non puido facer máis, xa que logo, no empeño perdeu a vida, aínda que ao final os derrotados son os seus verdugos, pois matan, pero nunca vencen. As derradeiras palabras deste home de honor, na noite do sete febreiro de 1940 en Montjuich, foron para pedirlle ao seu fillo, tamén preso, Antonio Escobar Valtierra, que non gardara odio nin rancor a ninguén pola súa morte. Neste caso don Pedro Segura tiña razón: Antonio Escobar era un santo.
Xosé María Pin Millares
Lugar de nacemento: Martín, Baleira (Lugo)
CURRÍCULUM: Estudou no Seminario de Lugo, na Escola de Maxisterio de Ourense e licenciouse en Xeografía e Historia na UNED. Crego en Vilamor do Courel, Vilachá de Salvador e Sabadelle (Chantada), foi profesor na Escola de Formación Profesional Agraria de Monforte e Chantada, mestre en Gernika e Valadares (Vigo) e xubílase como profesor de Ensino Medio (Xeografía e Historia) en Vigo. Cando se puxo en marcha a Universidade de Vigo, foi nomeado director do Servizo de Normalización Lingüística, labor que realiza ao longo de case dez anos. Durante este período imparte cursos de Lingua Galega e de Linguaxe Administrativa, ademais de contribuír á galeguización da documentación administrativa da institución universitaria. OBRAS REALIZADAS:
TRABALLOS E COLABORACIÓNS: -“A Igrexa Colexiata de Vigo”, Ed. Cardeñoso, 1994. -Colabora na revista “Dereito e Lingua”. -“Xaime Isla, sineiro de fe e galeguidade”. -“A Normalización Lingüística na Universidade: Estudo Sociolingüístico”. -“¿Galego no ensino ou ensino en galego?”. -“A campá como medio de comunicación”. -“Biografía do xeneral da Ribeira, Pedro María Pin Fernández”. -“O xeneral Escobar”. -“Castelao é noso”, na revista da Casa de Galicia de Valladolid. OUTROS DATOS DE INTERESE: Durante 13 anos participa no grupo Badal na elaboración de material litúrxico en galego. Membro do Consello de Normalización Lingüístico do Concello de Vigo en representación da Fundación Penzol. Secretario da Editorial SEPT.
ROTEIRO DESDE SAN PAIO – O MESÓN DE FRAIÁS – NADELA – ENTRE AS ZARRAS – CASTIÑEIRO DO NETO – CROA DE SOUTOMERILLE- SOUTOMERILLE - VILAXURXO ATA PENA BRANCA.
Neste, segundo sábado de marzo, día 14, volvemos ter outro día de grande encanto, sobre todo nalgúns momentos do percorrido. Desde San Paio, lugar onde temos os sete cruceiros, marchamos ata O Mesón de Fraiás, no Camiño Primitivo, onde nos convidaban, mais o tempo cumpría e non nos detivemos, grazas á familia Ferreiro polo convite. Seguimos ata Nadela onde son de salientar a antigüidade destas dúas casas e a súa significación, xunto co cruceiro que hai entre estas casas. Marchamos logo camiño de ente as Zarras, por onde ía a antiga verea do Camiño de Santiago, subimos dereitiños ao castiñeiro do Neto, e desde aquí fomos á Croa de Soutomerille, onde puidemos disfrutar das vistas de Pena Branca e Pico do Outeiro, Vilaxurxo, Francelos, O Sabugueiro, polo norte, polo noreste, Serra da Vacariza e Rañadoiro polo Sur este, Paderne e terras do Corgo, e polo Oeste Gondar e Barredo, co val do río Racamonde, da Baranca ou da Pallota aos nosos pés.
Baixamos por medio dun souto, polo antigo trazado do Camiño Primitivo, dereitiños á Casa de Arriba de Soutomerille, onde nos encontramos con Carlos da Casa de Reixa de Barredo que nos ía conducir a Pena Branca, dámoslle desde aquí as grazas. Logo de visitar o que foi esta casa, hoxe catalogada ben de interese cultural, que ten a súa orixe nos anos 1200 e a súa última reforma é de 1590, seguimos polo trazado do Camiño pasando por diante do Cemiterio do lugar, e un pouco máis adiante deixamos a traza do Camiño para seguirmos camiño de Vilaxurxo. Aldea que gustamos, en xeral, o ben conservada que está. Aquí son de salientar os dous muíños que existen, aínda que en estado de abandono, como en moitos dos que hai no noso país. Finalmente subimos ata as tres Penas de Corte de Vacas e Pena Branca. Agora desde aquí, podemos contemplar a Parroquia da Meda Vilafrío, Soutomerille e todo o que viamos desde o mesmo Soutomerille, mais con moitas máis vistas, alcanzano ata vermos os Ancares, aínda con neve a día 14 de marzo.
Dicir que nestas impresionantes penas hai persoas que veñen facer boulder, deporte de subir ás rochas valéndose tan só dos propios pés e mans. Hoxe había dous mozos practicando o devandito deporte. Veñen persoas de Asturias e ata de Francia. Desde aquí volvemos a Barredo, non podendo chegar, como pretendiamos, ir ata Vilarvente, para outra vez será. Saúde e Terra. Manolo Muñiz
Exposición mulleres e sindicalismo nacionalista en Galiza
O vindeiro luns, día 2 de marzo, ás 20,00 horas, terá lugar no Refectorio do Museo Provincial de Lugo a inauguración da exposición MULLERES E SINDICALISMO NACIONALISTA EN GALIZA, que permanecerá aberta ata o 12 do mesmo mes.
Este acto contará coa presenza de D. Antón Bao Abelleira, vicepresidente da Deputación de Lugo; de Dª Mª Carme López Santamariña, secretaria confederal da muller da CIG, e de Dª Aurelia Balseiro García, directora do Museo Provincial de Lugo.
Como complemento desta mostra, o xovés día 5, ás 20,00 horas, terá lugar, no Refectorio do devandito museo, unha conferncia sobre "Mulleres e sindicalismo nacionalista en Galiza" a cargo de Dª Mª Carme López Santamariña.
"A parroquia de Vilabade",
conferencia impartida por X. Luís Fernández Sarceda.
Hoxe, venres, día 27 de febreiro tivo lugar a segunda conferencia relacionada coa historia de Castroverde, A parroquia de Vilabade. Conferecia que estaba para o día 6 deste mes que remata, mais por mor da nevada que tivo lugar nese día, tivo que ser trasladada para hoxe.
Comezou X. Luís aludindo á publicación do libro que tiña a inteción de coincidir co peche dos actos da celebración dos cicocentos anos da construción da igrexa de Vilabade, (1457-2007), mais diversas circunstancias non fixeron factible a publicación do libro para esa data.
Logo pasou a comentar sobre a situación xeográfica de Vilabade, situada a uns 670 metros de altitude, e cunha extensión dunhas 394 hectáreas. Vilabade conformada polas aldeas deFrontoi e Rodinso. Rodinso que é de Bolaño, mais os oficios celébranse en Vilabade.
Confórmase, sabemos que existe como parroquia desde 1890, antes aparecía como anexo de Vilalle.
Seguidamente pasou a comentar sobre Vilabade, fundamentalmente, entre os anos 1600 e 1800.
Comenzando por aludir á familia.
-Familias formadas por, arredor de seis membros, familia moi xerarquizada, conformadas por: Petrucio, muller, proxenitor (maorazo, morgado ou vinculeiro), os segundos e os criados. Comentando sobre o sistema de herdanzas das propiedades.
-A casa, sistemas ouestratexias nupciais para perpetuar as posesións das casas, etc.
-As condicións de vida. Unha sociedade estruturada en: nobreza, fidalguía, clero e campesiñado. O campesiñado o que traballaba a terra e o resto que vivía de rendas das propiedades que posuían.
-Crenzas e actitudesrelixiosas.
.-As Práticas relixiosas relacionadas con asegurar a salvación persoal. Onde mellor se manifestan estas prácticas é en:
A mortalla. O lugar de enterrramento. As ofrendas e as obras fundacionais:
a) A obra pía de Pedro Muñiz de Carvajales. b) A obra pía de Diego Osorio Escobar y Llamas, que chegou a ser arcebispo e virrey de México e, que foi o que mandou construír o pazo de Vilabade. c) A obra pía de Nosa Señora do Carme que, conta cuns 1700 cofrades.
-As últimas catro décadas:
-Éxodo rural. Proceso de urbanización.
-Excesivo avellentamento.
-Escasa mecanización e abandono das explotacións, (anos 1970-1980)
-Escasez de terreo, - Idade avanzada, -Incerto relevo xeracional, -O papel das pensións, - carencia de terreo ao pé da casa.
- O ensino.
-As escolas de ferrado.
-A fundación das escolas de Eduardo Lamela Pallín. Escola situada entre Frontoi e Rodinso. Levantada por este veciño de Rodinso,que logo de traballar moito, chegou a ser o dono do famoso café Pombo de Madrid e facer fortuna. Crea esta escola, fundada en 1931. Unha verdadeira lástima que estea en total abandono. Non entendemos como non pode haber unha institución que se poida facer cargo da rehabilitación e sirva para dar servizo para a celebración de actos sociais, ou mesmo un museo, observatorio, etc. Que país!
Para rematar.
-Alusión á igrexa de Santa María de Vilabade. Levantada en 1457, vimos de celebrar os seus cincocentos anos.
-Mosteiro e igrexa mandados construír por D. Fernando de Castro.
Consta de:
-Nave de estilo gótico.
-Pórtico renacentista, financiado por D. Diego Osorio Escobar y Llamas.
-Retablo maior de estilo barroco, realizado por Francisco de Lens.
Moitas grazas a X. Luis.
Con este breve resume, remata o ciclo de conferencias organizadas pola Asociación Amigos do Patrimonio de Castroverde, celebradas durante este mes de febreiro no CPI de Castroverde.
Grazas a todos os conferenciantes, grazas á comunidade escolar e agardamos que estas actividades sirvan para que todos amemos e respetemos máis a nosa terra, Castroverde, Galicia...
O Mesón de Fraiás –Moreira - Nadela – O Castiñeiro do Neto – Croa de Soutomerille -Soutomerille – Vilaxurxo-San Andrés de Barredo – Pena Branca – Vilarvente.
Ás 14:00 h. Xantar nun restaurante da vila (Arredor desa hora).
Para facilitar a organización:
Avisar antes do xoves, día12 de marzo.
Agardando a túa asistencia, recibe un cordial saúdo.
O seu obradoiro é como unha mina; alí están tódalas criaturas que el enfeitizou
Por
XOÁN ABELEIRA 27/02/2009
"EL PAÍS"
De neno, en Peredo, parroquia da Frairía, Paco Pestana xamais saía da casa sen unha aguillada de abeleira. "A miña mai aprendeume a tratar coas bechas. Eu tocábaas coa galla e elas ficaban paralizadas un intre". O seu outro pasatempo era cazar mouchos. E dos mouchos -cousa lóxica- o escultor pasou ás tebras. "Deume por perseguir a miña sombra pero, claro, nunca a apresaba! Supoño que por iso devín neste cazador de sombras".
As súas obras atráenos coma se fosen os ídolos precolombinos
Cando non traballa no taller de Lugo, faino ao ventimperio, en Peredo.
Entrar no seu obradoiro é coma entrar nunha mina. E velaí están agora: tódalas serpes, tódalas estantigas, tódalas criaturas que Pestana enfeitizou. Inmóbiles na aparencia. Mais abonda con aloumiñalas un nada para que te chimpen ó cerebro ou te papen o corazón.
No noso refraneiro, "quita-la cobra da silveira coa man doutro" é sinónimo de "guinda-la pedra e agocha-la man". Mais Pestana non é deses. Dende os días nos que, en efecto, traballou nunha mina; dende os meses nos que participou na Revolución dos Caraveis; dende aquel ano no que formou "unha comuna libertaria", el é o que é: "Un francotirador" ben franco; "un animal, unha besta sen aparellar: calquera cousa" agás un tipo falso. Ollo a súa traza de forzudo de circo, de cosaco e imaxínoo traballando coa motoserra so un cachón de estelas incendiarias. Lembro algúns dos xigantes do XX: Brancusi, Maiakovski, Char. Penso nos superrealistas, capaces de loitar a puñazos pola honra de Lautréamont.
A filiación de Pestana coas vangardas é obvia aínda que el se nega a falar de influenzas. "En todo caso, de actitudes". Para el todo ser vivinte, toda manifestación da enerxía do cosmos é única. Poderiamos dicir que as súas obras nos atraen coma os ídolos precolombinos, os poemas-obxectos de Duchamp ou as pezas de Niki de Saint Phalle. Mais de qué serviría iso? "De nada", ten razón. O fundamental é abrirse en canal ante a Beleza e deixar que nos abrase. Por iso rexeita definirse, evita a clasificación. Coma moito, ó referirse a alguén co cal se identifica estoupa: "Éche un puto apache!" Un salvaxe. Un guímaro. Un outsider. Todo o que el é.
Hai moitos Paco Pestana dentro de Paco Pestana. O Pestana labrego. O Pestana leñador. O Pestana filósofo. O Pestana performer. Mais todos son o Pestana poeta. A Poesía: o milagre "pró que sempre me preparei, aínda que en min bulían tantas cousas que a literatura se me quedou pequena". A Poesía: "A mestura do insólito, das percepcións de carácter case paranormal coa propia biografía; trastornar o cotián para acadar o extraordinario".
Cruzar o limiar do seu universo é como se internar nunha cova prehistórica. Se os xamáns do Paleolítico recibían as súas visións no fondo das espenucas, Pestana, coma todo Rimbaud que ve, esculca as mensaxes que lle envía o inconsciente: o propio e o colectivo. Nese senso é un xamán. E todos eses espíritos que pacen no seu estudo son, nese senso, os seus animais de poder. Non as súas creacións: os seus aliados. Os totems que achou nas súas viaxes do Aquén ó Alén.
"A arte ha de ser coma un animal", afirmou Aristóteles. E o poeta -engadiu Ted Hughes- anda á caza dos seus poemas-animais. Os territorios de Pestana son dous: un interior e outro exterior. E o primeiro non pode enxergarse sen o segundo. Daquela, ó serán, o condutor de ánimas lévame ó seu concello. Cabo duns sartegos prerromanos constato o que el ignora: que a cabeza apunta ó oeste, os pés, ó leste, para que así os mortos fiten cada día o seu renacemento. Logo, en Vilabade, o San Cristovo transgresor sinálame "uns anxos decapitados polo Tempo". Todo está preto da casa paterna onde el traballa ó ventimperio cando non o fai en Lugo. Os seus materiais son "tódolos que me engaiolan". As súas ferramentas, "tódalas que se adapten á miña man e á miña cabeza": un ollo de furacán.
Percorrendo un deses carreiros incribles de tan fermosos chegamos á capela de Soutomerille. Dentro, dous sartegos co escudo de Castroverde; restos de frescos; a face dun Cristo naif; unha pía bautismal na que aniñan as loairas; mandalas de humidade. Fóra, "unha fiestra única na Península": un catavís lambido polo sol. Secasí, o que el quere amosarme é "un castiñeiro milenario", o que realmente o conmove dese espazo druídico. "Esta árbore leva tanto enraizada na terra que, máis que de madeira, parece de trollo". Certo. O seu cerne medrou dun xeito descomunal, conformando o tricéfalo que xa se adiviña nel. "Velaí tes a túa vindeira pantasma", digo eu. E el, esmendrellado, dándome unha desas palmadas súas de fortachón bonachón, arrebólalle ás nubes: "Este castiñeiro... éche un puto apache!"
dos apuntes que utilicei nunha charla que lles din
aos rapaces de Castroverde
o día 8 de Abril 1994,
sendo director D. Eduardo Carreira González.
De presente, ordenando papeis, volvín a lelo,
e coido,
en vista do sucedido nestes últimos meses,
que hoxe,
salvando o contexto de cada época,
non lle quitaría nin engadiría
nha simple coma.
Tituleino así:
O ÚNICO VALOR CO FUTURO ASEGURADO:
ENGADIRLLES VALOR ÁS COUSAS.
Partindo da nosa emigración e da base cultural coa que entramos neste século XX, (estabamos no ano 1994), ¿que se fixo, qué fixemos, qué se puido facer? ¿Onde estamos hoxe? (Daquela) ¿Cal é o noso futuro, o futuro previsible en presenza da UE (Unión Europea), e do GATT (Rolda Uruguay - libre comercio mundial)? As tensións duais na actual crise: (Na de entón). Engadir valores que teñan aceptación de mercado, reducindo ao máximo os custes dos procesos produtivos; engadirlles atractivo ás cousas, pero dentro dun código deontolóxico, por suposto; e todo iso en feroz competencia. ¿Como se presenta, como se anuncia, o século XXI? Proxección da nosa Galicia, tanto no rural coma no urbano. Previsións de orde cultural e socio-económico. Etcétera.
Rapaces, os comentarios que vou facer seguidamente versan sobre un tema importante; ergo, moi serio; así que ímolo tomar en serio, con atención e seriedade, tentando desenrolalo con pacenza; e por favor, interrompédeme con toda confianza a cada palabra ou concepto que vos resulte escuro ou descoñecido.
Para te-las ideas claras, para entende-los conceptos que vou manexar, fixádevos nesta sinxela definición: Valor engadido é o valor que unha unidade económica, individual ou colectiva, engade á produción dun ben ou dun servizo por medio da aplicación, da dedicación, dun traballo, sexa directamente, con meros esforzos persoais; e se o caso o require, ensumindo capitais. Tedes que ter claro que ensumir é distinto, oposto, a consumir; por exemplo, se compramos penso para mante-lo gando, iso será un ensumo, un ensumo positivo sempre e cando o incremento do produto que se obteña resulte de maior valor, sempre que teñamos, ou esperemos, unha recuperación normalmente superior ao custe das ensumas aplicadas nese proceso produtivo.
Cómpre lembrar que a produtividade é a relación, a ratio, por cociente, entre o valor dunha produción e o custe dos medios que interveñan nela. Para aumentar resultados, como sabedes, ou incrementamos o N (numerador) ou diminuímos o D (denominador) que neste caso refírese aos custes do proceso. Así,
N / D <>
Para entrar en materia direivos algo que sabedes de sobra, pero que igualmente vén ao caso: a economía moderna caracterízase pola especialización e pola división do traballo, cada un fai un cacho en cada proceso, que así elévase a produtividade, pero, e subliño este pero, á costa de acentuar a interdependencia. Isto da interdependencia, a evolución da dependencia, saír dunha economía individualista, precapitalista, egocéntrica, autárquica e protexida, é unha sinatura que se nos atragoou aos galegos, que niso temos parte dos nosos males, e de paso, xerou moitas contradicións.
Xa sabedes, tamén, de antemán, que CRISE, esa verba que tanto resoa, na acepción que aquí nos importa, significa, “Mutación grave no desenvolvemento de calquera proceso físico ou histórico”. Pois ben, DAS CRISES DERIVAN AS CONVALECENCIAS. Daquela, pouco a pouco, vólvese ao rigor, a recupera-las forzas, pero, iso si, cos tratamentos axeitados. Primeiro xurde a enfermidade, neste caso o desequilibrio económico que non se soubo ou non se puido evitar; despois, os entendidos, ou que por tales se teñen, fan as receitas, que nunca soen ser gratas ao padar. Tras de todo isto, ¡outra vez á Escola, séxase, a producir! Nesta crise socio-económica da nosa arribada ao Mercado Común na que tanto os valores morais coma os materiais voan tocados de ala, sodes vosoutros, estas promesas da Xeración do Milenio, os que teredes que aprender dos nosos erros, e tamén do noso pasotismo, para reface-lo noso mundo, para remonta-lo voo, para darlle outro empuxón á Historia.
A tal momento estamos no noso Castroverde, que pode parecervos pouca cousa, pero no que, como en tódolos lugares civilizados, tivemos un pretérito conformador importante, unhas raiceiras nutrientes, e tamén un presente circunstancial no que, pouco ou moito, algo estamos inter accionando, todos e cada un de nós. Á vez, -e se cadra fixámonos pouco niso-, estamos conformando un futuro que nolo dan case enmarcado, pero con iso e con todo algunha cor do cadro socio económico dependerá da nosa arte, da nosa mestría en combina-los cromatismos que seleccionemos a estes efectos.
Hai un proverbio escocés moi pegadizo, e coido que moi pedagóxico:
Moitas cousas pequenas
en moitos lugares pequenos
feitas por moita xente pequena
poden transforma-lo mundo!
Daquela imos falar da nosa cativeza. Neste intre, en cada intre, somos a resultante de axusta-los puntos, a laboriosidade e maila sorte que circundaron o berce de cada quen, trazados coa nosa vida, coas nosas circunstancias, próximas ou non tanto, do noso camiñar, do noso rompe-las augas para enfrontarnos ao mundo circundante, nunha liña que non é, nin pode ser, recta, senón ondulada, pero cunha tendencia definida, da que algún control se ten, ou adoita terse, a pouco que usemos da nosa preparación cultural, e tamén da nosa intelixencia.
Estades estudando, ou estudaredes, algo de física, e tamén química, así que vou usar deses coñecementos, desa ferramenta, para non perderme nas elucubracións da ciencia económica, que está pragada de conceptos abstrusos; e por se fose pouco, expresados maiormente en inglés xa que foron os americanos, principalmente os estudosos do Massachusetts Institute of Tecnology (MIT), os que afondaron nesta rama do saber pragmático. Entendo que sería prematuro abusar con vosoutros deses tecnicismos, maiormente para esta charla coloquial e iniciática.
Apoiados nestas ciencias, -iso si, mesturándoas un pouquiño-, podemos expresar que a cultura non é un gas expansivo de seu que tenda a abarcar uniformemente todo o espazo dispoñible; a cultura, coma a luz, onde atopa obstáculos, reflíctese; pero ilumina por onde pasa, ou mellor dito, por onde a deixan pasar. Por outra banda, e sen saírnos destas leis elementais, tamén sabemos que a potencia e maila resistencia entran nunha relación de equilibrio con respecto ao punto de apoio, e iso en función dos seus respectivos momentos.
Isto lévanos a entender, con este exemplo coido que claramente, que onde hai resistencia precisaremos aplicar, tamén relativamente, ou moita potencia ou moita paciencia. ¿Nunca oístes dicir que o que non ten cabeza é o que máis patea? Logo, neste caso, canta máis cabeza poñamos nas decisións, nas proposicións, menos pes e menos brazos nos custará efectua-los desprazamentos, as subseguintes tarefas da vida cotián. Pois ben, deste simil, aquí mesmo, fagamos punto de apoio para anosar a historia cultural desta bisbarra:
Dáse o caso de que a bondade destes vales tirou dos sucesivos poboamentos, desde a máis remota antigüidade, pero non me vou parar en consideracións minuciosas, meramente historicistas, que iso podemos deixalo para outra ocasión. Baste con lembrar que na Alta Idade Media estivo por aquí o Rei Afonso VIII, e precisamente no noso Castrum de Vallis Viridis (Castro do Val Verde) fixo, asentou corte, detívose por algún tempo, probablemente moito, que aquí, con esta paisaxe e con estes alimentos, sempre se estivo a gusto, do mellor, e daquela firmou documentos de gran transcendencia, que por aí andan nos arquivos históricos. Esta circunstancia, anecdótica pero significativa, xa evidencia de seu que a nosa bisbarra, incluso na Idade Media, tivo un relevo sociocultural importantísimo.
Boas terras e, sucesivamente, boas comunicacións: a Vía romana que enlazaba aos Lucus (Lugo de Llanera e Lugo, ou como daquela dicían, Lucus Asturum e Lucus Augusti), ou sexa, o Camiño Primitivo de Santiago, a proximidade de Lugo, etc., cousas, circunstancias, todas elas positivas para un desenrolo sostible. Pero tampouco podemos esquecer que onde é doado vivir, á larga é nefasto se nos vence a preguiza. De durmidos entramos noutra lei física, na inercia, iso de que os corpos que se moven uniformemente tratan de mante-lo seu movemento; e polo contrario, os corpos en repouso resístense a ser postos en movemento. Por iso son tan danosas as somnolencias, as inercias culturais, pois, cando se adurmiña un pobo, mentres leveda a súa masa poboacional, non hai revolucionario que sexa capaz de poñelo en movemento activo.
Por paradoxal que pareza, aqueles navíos cargados de prata que lle viñeron a España nos primeiros séculos despois do Descubrimento acabaron pagando guerras, mercenarios e mercadorías, en particular aos Países Baixos, de tal forma que eles aprenderon a engadir valor ás súas materias primas; en moitas cousas, tal que a facer panos, e nós, os españois, entre as compras e mailos vicios, quedámonos atrás. ¡É o que ten a prosperidade mal entendida e peor dirixida!
Levando a auga ao noso muíño: Aquí en Castroverde tivemos a comodidade e maila oportunidade de venderlles, moito e bo, aos de Lugo capital: produtos agro gandeiros, obxectos de fabricación artesanal, elaboracións en liño e tamén en la, etc. Pero iso foi unha vantaxe temporal e circunstancial, válida mentres a eles lles era difícil ou imposible acudir a outros mercados, a outros abastecedores. Coa chegada do tren a Lugo e coa xeneralización dos transportes por estrada, descendemos nós, ipsofacto, os da bisbarra inmediata, adurmiñados que estivemos pola falta dunha competencia estimulante. Polo contrario, esas mesmas comunicacións metéronos unha serie de ofertas mercantís que nos eran interesantes, e incluso necesarias, pero cos nosos ratios de baixa produtividade non estabamos, daquela, en condicións de adquirir, así que a forza resultante foi unha fuxida de capitais, sumándose ás nosas calderillas aquelas remesas dos primeiros emigrantes, maiormente desde que nos fomos librando dos aforamentos.
Por certo, falando do tren, que non é moi sabido, ou máis ben témolo esquecido, a gran oportunidade desta bisbarra de Castroverde pasounos pola porta no ano 1852, fai século e medio, pois cando xa estaba aprobado e delineado o trazado dunha vía que baixaría a Ribadeo partindo de Monforte, que ía tronza-lo antigo condado de Chamoso, Corgo e Castroverde, cortando a Ferradura en dirección a Caraño e Meira, que así estaba aprobado pola Raíña Isabel II, daquela reuníronse en Lugo as “forzas vivas” da localidade, esas que ás veces fan, e facían, coma o can do hortelán, que nin comían nin deixaban comer, e acordaron mandarlle un escrito ao Goberno da Súa Maxestade no que lle propoñían, estúpida e inoportunamente, adia-lo ferrocarril, “para cuando el país esté cruzado y cubierto de una vez de otras comunicaciones preliminares; y cuando llegada la hora de la ´ferrada´se medite bien y procure que pase por el Centro gallego”. Tiña tan pouco sentido ese alegato que tal parece que lle chamasen “Centro gallego” á muralla de Lugo; así que aqueles envexosos, aqueles centralistas capitalinos, quedáronse sen o diñeiro asignado; ¡de momento, sen diñeiro e sen tren! Está claro que o querían para eles, para eles ou para ninguén, e non tiveron a paciencia, nin a paciencia nin a vista, de que para Lugo, de chegada a vía ao Corgo, doado era facerlle un empalme. Tempo adiante chegoulles o tren a Lugo, pero, ¡desde Coruña!, co subseguinte empalme a Monforte. Aínda houbo outra oportunidade, pois tempo adiante pensouse nun proxecto transversal, que iría desde o Cádavo a Ourense. Ámbalas dúas nolas torceron. Sen facer futuribles, está clariño que, naqueles tempos nos que Madrid, Barcelona, etc., empezaban a despegar e a consumir, para esta bisbarra sería un beneficio incalculable, de relación coa costa e co resto de Galicia, para exportación e importación en tódolos sentidos.
Como imos vendo, a proximidade de Lugo, e quen di de Lugo, de calquera centro que sexa excesiva e egoistamente polarizante, tivo e ten os seus efectos negativos. Entre outras interaccións duais: Facilitounos unha case inmediata receptividade aos sinais socioeconómicos exteriores, pero tamén succionou recursos e oportunidades que, a sensu contrario, arraigaron nas bisbarras illadas, poño por caso, a evolución da vila da Fonsagrada, estando eles nun contexto bastante inferior, traslado de capitalidade desde o Burón, etc. Aquí, na nosa bisbarra, neste alfoz de Lugo, sóubose antes doutros porvires, pero tamén antes se foron aqueles emigrantes, mesmo na peor época de Cuba, a últimos do XIX, pois, recén abolida a escravitude no Caribe, pasaron os nosos segadores a corta-la cana, e mil e outros traballos de especial penosidade, precisamente na época belicosa, aquela na que as illas entraran en decadencia conflitiva. ¡Tarde para oportunidades, e cedo para penalidades!
Esta proximidade a un centro importante de consumo, concorrendo un substrato cultural fértil, feito, maduro, noso, ao longo dos séculos, fíxonos aceptar con precocidade o potencial modernista que nos veu de Lugo, ou ao traveso de Lugo, sen resistencia apreciable pois aquí a distancia, o brazo de panca seguindo co simil da física, funcionou en sentido inverso, producindo un efecto multiplicador positivo, ¡pero…! O pero estivo precisamente niso: que os maduros, os economicamente fortes, tal que os fidalgos, os cultos e mailos inquedos, íanse de aquí, a toda velocidade. Se vos fixades na configuración humana desta capital da nosa bisbarra, aínda hoxe se percibe que houbo un desprazamento de xente das parroquias circundantes para establecerse na Vila de Castroverde, ao sopé do Castro do Val Verde, ocupando baleiros, oficios, negocios e casas, en substitución daqueles fidalgos, daqueles vilegos, que se foron, paulatina pero ininterrompidamente, para Lugo, Madrid, Coruña, etc. Todo isto é, foi, supuxo, unha fuga de recursos humanos, ademais dunha descapitalización considerable. E cando se ausentan os máis ricos, ou os máis cultos, dun lugar, iso minora, empobrece, a tódolos demais, por paradoxal que pareza; de moitas maneiras e por varios conceptos, segundo se estuda en socioloxía. ¿Ides vendo o que pasa cando en certo lugar non se pode, non se sabe, ou non se quere, engadir valor ás cousas, insitu? Se aquí se dese un mínimo desenrolo técnico, non teríamos ese salto mortal do sector primario ao secundario, do rural á urbe, en detrimento dun progreso técnico satisfactorio e sostible.
Para evidencia do pouco que fomos capaces de engadir aos nosos produtos naturais, á riqueza primaria e natural desta bisbarra, abonda con deterse nas estatísticas deste século, con caídas atroces desde os anos cincuenta; ninguén se alonga das súas raiceiras, e ninguén, ou case ninguén, se ausenta do seu entorno familiar salvo para mellorar considerablemente de oportunidades. Isto é a mellor evidencia de que aquí non as houbo, non as tiveron.
-(Mostrarlles aos rapaces as curvas de poboación do concello)-
Isto da caída en picado da poboación rural tan só lles gusta aos teóricos que viven na capital e queren ter nela servidores baratos; ou aos labregos veciños, aos envexosos que esperan a que eses lugares abandonados, desprezados, pasen ás súas mans. Uns e outros están errados con este espellismo: as cidades están deixando de ser acolledoras, humanas; e os terratenentes que non sexan capaces de atende-las propiedades acumuladas acabarán vendéndollelas aos burgueses do século XXI por catro perras; se lles dan colocación insitu aos seus fillos será de milagre pois este autoodio campesiño só pode rematar nunha invasión de man de obra barata procedente do terceiro mundo. Só hai unha saída razoable, que consiste no incremento das vilas cabeceira de bisbarra, creando nelas unha infraestrutura axeitada para que medre unha industria auxiliar e complementaria, transformadora; en definitiva, que xere novos recursos e proporcione empregos dunha relativa tecnoloxía.
Mirémonos un pouco no espello das nosas circunstancias: Un colectivo que ten materias primas abondosas, que se liberou dos foros xa antes da guerra, que recibiu cantidades inxentes de diñeiro, das dúas emigracións, primeiro da americana e seguidamente da europea, amén dos propios ingresos nos que incluirei o fluxo das pensións; unha bisbarra que goza dunha culturización ancestral, de sobresaínte relevo, e que non foi capaz de manter, de fixar, un poboamento polo menos sostido, creando postos de traballo na mesma proporción en que a agricultura deixou de precisalos pola súa mecanización e/ou especialización, fainos pensar, a fuer de sinceros, que temos algunha sarcoma nalgunha parte, que nos fallaron os mandos, séxase, os organizadores dos sistemas produtivos; pero tamén algo, bastante, os de dentro, que ben pode ser que discorrésemos menos do necesario, menos do esixible en cada conxuntura económica.
Iniciativas si, por suposto, que iso é básico, primordial, imprescindible para vence-las inercias seculares, pero tamén concorre que as iniciativas carentes dunha preparación individual, persoal, axeitada a cada emprendemento, levan en si mesma froito de perdición. Teñen que ir acompañadas da suficiente preparación, da suficiente vontade, do necesario esforzo. Ata Xesús sentenciou nas súas parábolas: Axúdame e axudareite. Polo que respecta ao Estado, cantas veces teredes oído iso tan común de, ¡Ai se me axudase o Estado! Pois ben, o Estado, cando axuda, que non sempre pode, e outras non debe, axúdalles aos que máis producen, aos que máis pesan nos lobys políticos.
Circunscribíndonos ao local: A proximidade de Lugo foi boa nalgún aspecto, pero nefasta noutros. De postos a facer un balanzo histórico, poderíamos dicir que ninguén nos tratou mellor cá Igrexa pois, se ben é certo que non perdoaron décimos e primicias, ou foros, ou beixamáns, tamén lles debemos unha culturización que, sen eles, sen os frades e mailo clero secular, todo por aquí estaría a monte, incluso a xente. Daquela, ¿onde fallamos, sendo tan rica a nosa terra e tan cultos os ancestros? Rapaces, ¡hai que admitilo! Fallamos na forma de ser; en ser conformistas, en conformarnos co que íamos recibindo, cando o pragmático é descorrer, engadir valores, completa-los procesos, asociarse para actividades produtivas, ¡pero, a priori!, que é lamentable que desconfiemos do veciño toda unha vida, e despois que nos vistamos de loito para irlle ao enterro, poño por caso. Que eu saiba, ata hoxe, so houbo unha cooperativa con certas pretensións, a de Furís, e para iso dinme que morreu de moza solteira.
Centrándonos no pragmatismo: Algún de vosoutros estudará Económicas; ou Empresariais, que vén a se-la aplicación práctica e inmediata dos principios económicos; iso como especialización, ou se o preferimos, como alta especialización; pero xa vos aviso que nesas Facultades non ides descubrir nada novo; se acaso, ampliar, posto que nunha empresa, nunha empresa de certa categoría económica, xa nacestes, nacestes e vos criastes. ¿Que é unha explotación agro gandeira senón unha empresa, acaso cativa en patrimonio, pero complexa no seu desenrolo, na que cada día se aprende e practican novas técnicas, sen dar chegado, nunca, ao remate desa disciplina?
Cando vos poñades a estudar as grandes teorías, eses conceptos milagreiros, eses librotes, e cando ampliedes estudos, para daquela decatarédesvos de que eses libros están saturados de americanismos, de termos anglos, pero en definitiva só veñen a explicar o mesmo que xa sabedes, o mesmo que tedes, que ten, entre mans, calquera dos nosos labregos. Cun libro diante, sexa de Galbraith, de Henderson, de Lancaster, de Lipsey, de Samuelson, ou Schneider, entre a infinidade de anglos; ou quedándonos cos españois, Arnaiz, Castañeda, Gámir, Tamames, etc., que tan só cito uns cantos dos que se me veñen á memoria, e que pasarán á vosa cando os teñades que estudar e consultar, daquela darédesme a razón de que, en esencia, todo iso xa o tiñades ao redor voso; ¡o que vos faltaba era sabelo entender e sabelo expresar!
Para que isto non resulte espeso, vouvos referir a daquel emigrante que invitou ao seu xefe a visitar Montecubeiro. Cando chegaron, de madrugada, á Cruz das Louseiras, desviáronse por arriba de Cobula para que o invitado apreciase a grandeza da nosa paisaxe. E de chegados a un punto despexado, díxolle ao Xefe: -¿Non dicía vostede, Mein Herr, que os galegos non temos fábricas? ¡Aí as ten, diante dos seus ollos, e ben que fumean! O alemán tivo que admitilo, pero como son grandes preguntóns, daquela díxolle ao seu empregado e xa amigo: -¡Ai, ho, é certo que fumean, que moita contaminación tedes…! ¿Qué fundides nelas, tantas chemineas simultáneas…? ¡Isto é un minifundismo, outro, cunhas construcións cativeiras! O noso paisano viuse apurado para seguir chufando: ¿Qué lle parece que se vai fundir, o caldo do almorzo, que xa o cheiro desde aquí? Bromas á parte, agora, neste monocultivo da vaca, abarcamos menos, pero cando a agricultura era agricultura, por aquel entón non había laboratorio experimental nin fábrica tan complexa coma a da nosa labranza.
Todo isto lévanos a concluír que, aínda que sexa a escala reducida, elemental, non merece ser empresario aquel que non trate de administra-los bens escasos, tanto no campo coma na cidade, no entendido de que administrar é algo máis, moito máis, que a mera conservación. O mantemento, sen máis, produce desgastes, erosións, así que non hai nin sequera estabilidade de valor se non engadimos valores, continuamente; pero valores positivos, e non meramente especulativos, que é o que parece poñerse de moda, e non soamente no noso entorno, usando e abusando do speculor, que non é máis que unha especialización en axexar, en espiar, para ver como enganamos ao seguinte…, se se deixa!
Conclusión: A única receita válida, tanto na vida pragmática como na ética, é a que dá título a esta charla: Engadirlles valor a tódolos valores. Se estudamos moito, estudar máis; se traballamos, traballar máis, pero, sobre todo, traballar mellor, con máis reflexión, con mellores técnicas; se fabricamos algo, facelo mellor cós de igual gremio. O caso é engadir algo, pero dun xeito que se sosteña por si mesmo, que sexa sostible, perse; mellorar tódalas cousas nas que poñamos a nosa vontade e maila intelixencia que Deus nos dese. E logo, como receita persoal, mellor facelo ben que con présas. Dicíanos en Madrid un profesor que tiven no Centro de Estudios Mercantiles y Económicos, onde gocei dunha beca da Acción Católica que me serviu para prepara-las oposición do Banco Exterior de España, que se apelidaba Gallego e máis non era galego, invitándonos a profundar nos temas, a entendelos, e non só a memorizalos, que: “La tortuga, por despacio que camine, siempre pasa por delante de las estatuas”.
¿Tédelo claro? ¡Correr é especular; pero profundar é afianzar, darlles consistencia ás cousas, aos coñecementos! Para pasotismo, chega coas estatuas.
-.-
Non sei se aqueles rapaces daqueles cursos sacarían ensinanzas da miña parolada, pero o que si sei é que, daquela coma hoxe, cos tixolos da mera especulación non se levantan pirámides.
