¡Hai que importar kanguros!





Meu querido, venerable, Rosendo Salvado Rotea, que tantas calamidades pasaches antes de chegar a ser misioneiro en Australia (exclaustración en Santiago; a túa, imposible, ordenación en Tui, que che foi denegada; as molestias de ter que irte para Italia, para seguir o teu imperativo vocacional, onde, ¡por fin!, lograches cantar misa no mosteiro de Trinità della Cava; despois o teu enrolamento na Propaganda Fide, para evanxelizar Australia…), xa que tanto sabes de penalidades, intercede por nós para que podamos volver ás hortas e ás agras de pan levar, pois…, ninguén mellor cá ti para librarnos desta epidemia dos eucaliptos! ¡Do que non, inspira á Xunta de Galicia para que importe kanguros australianos, xa que mal se entenden os teus eucaliptais, esta multiplicación que logo supera á dos pans e dos peixes, sen o seu complemento!

Aquilo de traelos para Galicia, ¡eucaliptos para as nosas pataqueiras, favorecendo a Exipto, que é de onde estamos importando as Solanum tuberosum!, tivo que ser unha tentación diabólica…, cómo non o fixeses para que, cos seus bafos, quitásemos as catarreiras galaicas, que é para o que mellor serven os Eucalytus globulus! Mais ao de hoxe, aquí, volvemos a ter dúas necesidades: Misioneiros e…, hortas! ¡Ai daquelas hortas do meu Castroverde, ai daqueles trigais de Chamoso, que veño de recorrer o meu país…; perdón, que dixen mal, pois este país, esta bisbarra tan nutricia, xa non é a miña, senón unha Australia, outra! Padre Rosendo, apiádate de nós, e intercede para eliminar as consecuencias daquel pecado, teu, pois, ¡xa o ves desde Aí Arriba, desde o Ceo, se é que os eucaliptos che deixan ver o chan!, imos camiño da desertización, do abandono rural, e para os catarros hai pílulas e xaropes na farmacia!


Xosé María Gómez Vilabella

_____________________

¿Damos / recibimos?



¿Damos / recibimos? ¿Queremos / quérennos? ¿Ensinamos / ensínannos? ¿Cobramos / pagamos? ¿Exportamos / importamos? ¿Qué tal andamos, qué tal nos comportamos nestes contrapesos? ¿Qué ninguén nos falou disto; ninguén, nin a nosa conciencia? ¡Ai, logo!

Pouco é, pouco vale, aquel ou aquilo que non dá máis do que recibe; se tal fixesen os cavernícolas, todos eles, dade por seguro que aínda viviríamos nas covas, e covas houbese, que non chegarían, non caberiamos nelas!

¿Se digo que os nosos avós, poño por caso aqueles labreguiños do meu Castroverde, nados e criados no século XIX sabían máis de Economía que moitos dos Licenciados deste século, do XXI, qué, tomariádesme por mentireiro? Daquela terei que demostralo:

Para comezar, no XIX era abafante a carga foral nesta bisbarra; o instrumental, rudimentario; as enfermidades, case todas, incurables, co cal os anos de produtividade efectiva eran poucos, poucos e curtos, que non tódolos días valían para traballar á intemperie naquelas circunstancias, etcétera, etcétera. Con esa carga ao lombo, subiron ao Miradoiro, e desde alí viron Lugo, viron a prosperidade do último terzo do XX!

Aqueles avós tampouco estudaran Física, pero dominaban coma ninguén a teoría dos vasos comunicantes: ¡As nivelacións, pois ninguén gastaba máis do que gañaba, do que percibía, e non estes político-economistas do XXI, emperrados en retrotraernos á miseria xeral, aínda que non á particular!


Xosé María Gómez Vilabella
______________

Qué solos se quedan los muertos!




Baixeime do coche para retrátalo; ao morto, non, ao sartego! Que isto pase no meu Condado, no condado de Flammoso, dóeme. Daquela acordeime do Cura do lugar, pero tamén de Gustavo Adolfo Bécquer: 

¿Vuelve el polvo al polvo?
¿Vuela el alma al cielo?
¿Todo es vil materia,
podredumbre y cieno?
¡No sé; pero hay algo
que explicar no puedo,
que al par nos infunde
repugnancia y duelo,
al dejar tan tristes,
tan solos los muertos!

Bécquer


A tal momento daba o sol na cabeceira do sartego…; ¡sería a súa ánima, alumándome para que a foto saíse nítida, expresiva? Mais non, porque a alma deste rapaz / ou rapaza, seguramente teña emigrado, acaso daquela que o Crucificado resucitou, e fixo resucitar aos que o precederon, ¡que este sartego é moi antigo!, pois, en caso contrario, non creo que o Cura da parroquia fose tan…, inmisericorde como para apartar da Igrexa, das dúas, da de maiúsculas, pero tamén da de minúsculas, este relicario. Claro que igual é santo, santo e sabio, que por iso se dixo: -¡Este é un sepulcro baleiro, e compre deixar sitio para outros, para os veciños que aínda estean purgando! En todo caso, ¿quen son eu, un lego, para opinar das cousas sacras?

Xosé María Gómez Vilabella

______________


As cartas boomerang



¡Que si, que ten habido cartas boomerang, e precisamente na miña familia! Hai, houbo, sempre e de sempre, feitos, casos, situacións anecdóticas singulares, case diría que incribles, que non pasan á Historia grande, a de maiúsculas, única e exclusivamente por darse en círculos, en bisbarras, de ámbito minúsculo. Esta é unha desas, e vouna incorporar á pequena historial local, á de minúsculas, porque coido que vale a pena, xa que de pena vai a cousa, e logo que tras de min igual quedan poucos ou ningún que chegase a coñecer, de primeira man, este caso.

Aí está a Memoria Histórica para lembrarnos de que en Montecubeiro, fieis, na súa inmensa maioría, á República entón vixente, só que do outro lado da fronte, varios mozos negáronse ao recrutamento forzoso franquista, optando pola xesteira, pola carballeira, polos muíños, polas pedreiras…Un daqueles ¿rebeldes? foi meu primo segundo, Daniel Gómez Carballedo, que levaba os apelidos de súa nai porque seu pai tamén…, tamén desertara!

Mandáranlle incorporarse un día 7, que coincidía feira en Mosteiro, e para facer ben o papel foi andando ata a estrada LU-760, pero…, non subiu á Liña, retornando por outro camiño. Súa nai, horas máis tarde, indo para a feira coas outras veciñas do lugar, non se cansaba de sinalarlles o rastro das pisadas do seu fillo: -¡Meu Danieliño, qué nervioso vai, que mirade qué zancadas tan longas deixou nesta lama do camiño!

Días despois, que contactou con un bo amigo e veciño que estaba ¿operando? en Tineo, idearon o sistema de mandarlle a Asturias, dentro doutro sobre, cartas do Daniel, para e co aderezo de súa nai, dúas ou tres, nas que o desertor non se cansaba de explicarlle á nai cómo era aquilo da guerra. Esas cartas boomerang recibíronse en Montecubeiro, e servíronlle á nai, todo en regra, cos sobres selados en Asturias, para xustificar que o seu fillo era…, azul!

Suponse que algún azul, dos de verdade, ¿ou de circunstancias?, fiel ao cuartel de San Cibrao, puxo en dúbida aquela correspondencia, e como na Zona seguía constando como desertor…, a Autoridade ¿Competente? oficiou a Tineo, ¡rachándose así o pano daquel teatro! Despois dun tempo montaraz, varios meses, en vista de que todos lle facían falta ao Alzamento, e non sobraba xente para perseguir desertores, prometeron unha semi-amnistía aos que se presentasen en Lugo, e foron destinados sistematicamente a Regulares, sancionados con recargo, que os licenciaron máis tarde que aos da súa quinta.

¡Se fose a escribirse polo miúdo a Historia de cada bisbarra non habería eucaliptos suficientes para elaborar o papel necesario para referila!

Xosé María Gómez Vilabella

_________________

¿Que vexo desde a miña ventá?

Muchacha en la ventana. Salvador Dalí

Todos vemos distinto, xa que distintas son as ventás, para cada sexo, para cada paisaxe, para cada intre das nosas vidas. Pero eu, a tal momento, nesta ventá do meu ordenador, o que non se me vai da vista son eses millóns de hectáreas plantadas a eucaliptos cando nunca tanto coma hoxe precisamos das hortas: leitugas do Lukus, patacas de Egipto, mazás de California…

¿Qué foi daqueles trigais do noso Condado, qué pasou coa despensa daquela Galicia grazas a cal Franco mantivo aqueles mouros que reconquistaron Covadonga? ¿Qué se hizo el Rey Don Juán? Los infantes de Aragón, ¿qué se hicieron?

Las dádivas desmedidas,
los edificios reales
llenos de oro,
las vajillas tan febridas,
los enriques y reales
del tesoro;
los jaeces, los caballos
de sus gentes y atavíos
tan sobrados,
¿dónde iremos a buscallos?
¿qué fueron sino rocíos
de los prados?

Manrique, non te esforces, que todo iso, e máis aínda; iso e mais o que veu despois, as grandezas e mailos afumamentos, os despilfarros…, todo pasou, e só nos queda a débeda externa, o paro, a desasistencia social, a corrupción xeneralizada..., pero non me fagas moito caso, pois, como estamos en Semana Santa, deume por reflexionar, por reflexionar e por chorar!

¿Qué terá que facer España para saír destes pecados, destes pecados e destas miserias? Busqueino nos meus libros de Economía, pero están escritos por señoritos da capital, con total ignorancia das posibilidades rurais. ¡Deus, cántos Pilatos, e cos Pilatos os Xudas, amén destes cheiros dos nosos eucaliptos!

Xosé María Gómez Vilabella


____________________

¿Cómo chegaron os romanos a Castroverde?


Diana, a cazadora.

¿Cómo foi que deron chegado ao Castro do noso Val Verde? ¡Da única forma posible: Cazando, facendo diana, que esa era a intendencia de entón! Así llo agradeceron á súa Diana, pois, nada máis situarse en Lugo, onde temos hoxe unha casa brasonada das da Rúa Doutor Castro, nos seus alicerces descubriuse, no ano 1842 un magnífico mosaico, do tempo de Augusto, ou de Traiano, de arredor do ano 117, que pertenceu a un templo adicado a Diana. É o coñecido Mosaico de Batitales, hoxe no Museo Provincial.




¿De paso, matando celtiñas? ¡E logo, meus pobres, pois eran poucos, e para iso illados, castro a castro, rodeados, cercados por aquelas Centurias, que non podían saír a cazar, que non os deixaban os invasores…, aínda que eles si, con toda clase de armas, desde frechas a venablos!

¿Volverán aqueles romanos? ¡Coido que aqueles non, que aínda seguirán no purgatorio, purgando as que nos fixeron pasar, aquel holocausto do Medullius, entre outros, pero os que si están vindo, volvendo, son os cazadores de arco, que seica se está poñendo de moda! ¡A Historia repítese, pero os de agora son benfeitores, que nos van librar deses perigos das nosas estradas, deses animais atraídos polos faros dos autos, particularmente nesta circulación somnolenta da Semana Santa!

Xosé María Gómez Vilabella
____________

Así rin os ríos en Castroverde

O Azúmara ao seu paso pola acea de Bascuas


De personificados, chorarían; neste caso pola vella, decrépita, inútil, acea de Bascuas, pero o Azúmara ten outra natureza: ¡Só se emociona co positivo; o del é fecundar, crear beleza, gozala e facérnola gozar!
Primeiro, decruamos; veu o trigo, trigo do monte, trigo grandal, gloria pura, e daquela tamén rían, aínda que estridentes, os muíños. As muiñeiras non, que esas sempre foron doces. Pero un bo día / ou un mal día, pois iso dos monocultivos non está claro, nin é doado de clarificar, cansados de teixas, cansados da nosa manteiga, importamos pintas, para con iso vender leite e mercar trigo. Para entón xa había boas estradas con Castela, e aínda que desapareceran aqueles camións do E.T. (para as malas linguas “Empresa Tella”), viñeron os Barreiros, e…, trigo importado, que xa somos importantes!

Cando en Castela se cansaron de segar, que primeiro utilizaron galegos, e despois máquinas, ¡ala, todos con becas, que España precisa Avogados, que lle temos que pasar diante, niso, a todo o resto do Mercado Común! Os Avogados, léase políticos, tamén comen; ¡boas talladas e pouco pan, que o teñen anoxado! Pero existía un mercado cerealeiro barato, relativamente, en Ucraína, así que: ¡A importar trigo, que seguimos sendo importantes! O problema pode vir agora, pois, coa Ucraína en problemas, a onde imos, de onde o traemos, con qué o pagamos se xa ninguén quere fiarnos?

O Azúmara non se preocupa diso, antes ben está ledo, coa esperanza de que volvan a traballar os nosos muíños, ¡os seus muíños! Eles pensan, se é que pensan, que igual si: ¡De eucaliptos non se van manter, así que nos lles queda outra que cear o carro das fantasías, e volver ao campo; chégalles con importar a bencina das súas máquinas…, pois para tornar ás aixadas, xa morreron tódolos ferreiros da rodeada!


Xosé María Gómez Vilabella
_________________

Non é a fonte de Siloé, pero pouco lle falta.







¡Ai Fonte do Peregrino, se falases, daquela informaríasnos de cantas caras guapas lavaches, e de canta sede apagaches! Non é difícil adiviñar que foron moitas, entre elas esta roiba belísima, tanto de cara como de corazón, e incluso de apelido: María Dolores Amor, que foi Directora da Obra Social cando a Caixa era nosa, séxase, de Galicia.



Sen fontes no camiño non habería Camiño. ¡Que si, Rubén Darío, que estou contigo en que se fan andando, pero andando de fonte a fonte…, para recargar, sexan cabazas ou pelellos, pelellos ou vidros! 



Cando pasou por aquí o Santo de Asís, eu non estaba, ¡aínda non, que me faltaban non sei cantas xeracións!, pero si estaban neste lugar, que aínda non se chamaba Vilabade, ¡porque non viñeran os abades!, os entregos da miña tátara Concordia, Concordia Carballedo, así que foron pasando a tradición de xeración en xeración, cousa que tamén fago eu deixando constancia diso neste relatorio. Cando si estiven foi nesta última ocasión, e daquela tirei de máquina, segundo estou demostrando. 


San Francisco foi un excelso valedor dos pobres, e María Dolores tamén; doutro xeito, pero, tamén! Vellos e xubilados gozaron coas súas atencións, múltiples, amén do seu sorriso, que sempre o tiña, ¡e o ten, pois, grazas a Deus, vive, e faino pletórica de saúde! Con iso e con todo, aínda me falta vela nos periódicos, ou na tele… ¡Explícase: facer o ben, sementar bondades, non produce ruxido, non produce ondas!

¿Cómo podería ser, e chamarse, Verde, o noso Val Verde, o noso Castro, se Deus non nos dotase dun milleiro destas fontes frías, milagreiras? ¿Verdade que non, verdade que non sería exacto, nin exacto nin correcto?

Xosé María Gómez Vilabella


________________

O que pasou a Marola…



A Marola é este illote do seo Breoganí. Golfo Ártabro, tamén chamado, de Breogán. ¿Ten algo qué ver con Castroverde? ¡Si, moito! Explicareime:



Antes de que eu coñecese a Coruña, e por ende, a Marola, xa oíra falar dela cen veces, ou máis! ¿Onde, a quén? Practicamente a tódolos emigrantes da miña bisbarra, a tódolos retornados. Todos referían a súa aventura respectiva coa mesma frase: “O que pasa a Marola, pasa a mar toda”. Tan popular se fixo o dito, que despois aplicábase a todo aquel que entraba en convalecencia, ou saía dun perigo importante.



Os da nosa emigración do primeiro terzo do XX tiveron tres atrancos: Non se podía emigrar de entrados en quintas, 18 / 20 anos, que era precisamente cando se estaba en idade diso, de emigrar, amén do medo que se lle tiña á “mili” en África. Había que pasar un recoñecemento médico, sen o cal, nin que puideses pagalo, che daban o seguro da viaxe, que o esixía a Navieira, que era xeralmente a Mala Real inglesa. Pero como, feita a Lei feita a trampa, qué se inventaron os ingleses, para lucro deles e contento da nosa xente? ¡Pois que os transatlánticos da Mala, que neste caso era a “boa”, botaban áncoras nas inmediacións desa rocha, desa illa, onde agardaban pacientemente polos nosos rapaces, que pagaban ás lanchas de Coruña para que os levasen, de auténticos polisóns, ata a Marola. ¡Subían a bordo, e…, adeus ríos, adeus fontes!



Daquela non podían volver antes de non sei cantos anos, por mal que lles fose aló, xa que, de retornados, para África, recargados de quintas! 


¡Ai, Deus, qué pecado tan grave foi iso de malgastar aquelas economías, tan suadas e tan sufridas, que acabaron en dilapidacións dos nosos políticos, dos nosos administradores! ¡A que se vai armar no Ceo, con todo ser Ceo, cando suban, se é que soben, se é que lles deixan entrar, eses mangantes, que de seguro os agardan aqueles emigrantiños, defraudados, na Marola celeste!

Xosé María Gómez Vilabella


__________________

Andanzas, chanzas e danzas


O que cambiamos, nun século, só nun!


Para mostra, catro botóns, e chegan:

O primeiro xa é que a estas alturas do ano, nos prados castroverdenses, ¡iso, verdenses, verdescentes!, as xeadas daban paso a unhas alfombras florais tan variadas que nin en Persia eran capaces de imitalas. Daquela este reloxo invitaba a merendar:  Flores no prado, merenda ao canto! Mais agora, de globalizados, de ¿civilizados? o reloxo cámbiano oficialmente; ¡iso, hora oficial, con mando en praza, tanto, que o propio meridiano se agacha, acata! E os médicos tamén; para non ser menos, e iso que estamos en época de vacas fracas, recomendan: ¡Cinco comidas, cinco, para que o estómago se sinta a gusto; xa que non hai traballo, que traballe o estómago!

Os bieiteiros (Sambucus nigra) abríanse, estirábanse, coma quen sae de entre as sabas da xeada, para rirse coa primavera; ¡non da primavera! Querían chegar a tempo ao San Xoán, para daquela enramallar as casas…, por se as meigas! (Burros, co guapas que son as meigas, con tal de ser galegas!). Os xateiros, outros bruxos, outros meigos, que lles trocaban aos cataláns filetes da nosa raza teixa por pezas de pana, ¡un color parecido, pero só iso, a cor!, utilizaban as follas do bieiteiro metendo os ramallos polas correas do cobertor para que non se lles espantase o cabalo, e así negociar, engaiolar, con calma, ata cansalo, ao labrego!

¡Ah, pero no XXI viñeron os Médicos, eses inimigos da Facenda Pública, ¡outra meiga!, e advertíronos de que, para alongar a vida dos vellos, tivésemos en conta que: Os bieiteiros son bos para problemas da pel, que en infusión calman a tose; son sudoríficos, e tamén serven para lavar os ollos, as manchas da cara…; en gargarismos para as anxinas, enxivas inflamadas, etc, etc. ¡Meigallos fóra!

Non para aí a cousa, que tamén se descubriu que as cabezas florais poden usarse en infusión, dando unha bebida refrescante, moi usada no norte de Europa, e tamén nos Balcáns. Comercialmente véndese como "cordial de flor de saúco".

Outra de Médicos: Con sete pallas e un nó, curábase o orizó! Pois non, que tamén tiveron que entrar os doutores a complicar a cousa. Agora receitan, simplemente: medidas hixiénicas que axuden ao mantemento da limpeza da zona, para prever infeccións, advertindo que coidado cos antibióticos, que xa os receitarán eles, eles mesmos, tal que en caso de complicarse con unha conxuntivite.

Outra máis: No XX collíanselle as dúas mans ao paciente, ¡iso, ao paciente!, e tentábase igualalas, tanto por diante como por atrás. ¿Qué non coincidían? ¡Paletilla caída: esconxuros e fregas! Pero nisto tamén acudiron os Médicos, sempre tentados de imitar a Deus, que pontificaron: os brazos traballadores nunca poden se iguais xa que medra máis o máis usado, o máis traballado!

¡Diabro de Médicos, que mira que están emperrados en desterrar as supersticións, co divertidas que eran…, algunhas!

Xosé María Gómez Vilabella
_____________

Reflexiones sobre la caza, de un no cazador gallego.

Xosé María Gómez Vilabella



El librito…, el librito, no, el librazo, CAZADORES CONTRA EL VENENO, de Miguel Yanes y José E. Gutiérrez, leído y releído en mi condición de profano de la caza, pero no de la Ecología, me suscitó unas cuantas reflexiones.

La primera y principal es que está redactado para ser inteligible, incluso por nosotros los profanos, virtud que no abunda en este país de los pseudolumbreras. Su difusión debiera ser nacional, tutelada por el Ministerio de Agricultura, ¡de la poca que nos queda! ¡Afellas que si! Lo dice este gallego, que es de aldea.

Me trasladó a nuestro rural del segundo tercio del XX, pues hay temas, como este, que son interprovinciales, y también intemporales, si bien con ciertos altibajos.

En illo tempore yo mismo puse “trapelas” a las perdices de nuestros trigales, con la única veda de que poco tiempo pude dedicarles dado el polifacetismo de las tareas de entonces. Había trigales y había perdices; ahora, somos, nos hemos vuelto, tan importantes, que el trigo lo importamos de Ucranía…, mientras ellos sigan dedicándose al trigo y no a la guerra!

En una nevada cacé, con un palo, una gineta (Genetta genetta)…; yo “jineteaba” (estamos en España, y no en Cuba), en unos zuecos, y ella no los tenía! Mi primo Sergio aún no era taxidermista, así que la única piel que conservé fue la mía.

Cuando dejé de vagabundear: Madrid, Ifni, Sáhara, Asturias…, de mi paisaje sólo quedaban los pastizales, los castaños, los robles, y poco más.

Cambios que más me impresionaron:
En los Setenta, en una visita al poblado de los Ancares, Reserva de la Biosfera, y todo eso, en la Oficina de Información, he visto, disecado, un precioso urogallo (Tetrao urogallus),con un letrero apto para miopes, dando testimonio de que lo abatiera Manuel Fraga Iribarne. Tiempo adelante lo retiraron. Yo le había perdido a Fraga la mitad de mi simpatía con aquella afirmación suya de que, La calle es mía! ¿Suya? ¿Y el urogallo, también? El otro cincuenta por ciento se lo retiré ante el cadáver del urogallo. Cuando repoblé mi finca, pequeño jardín botánico, me apresuré a plantar dos capudres (Sorbus aucuparia), cuyos frutos son el manjar predilecto de los urogallos en invierno…, como desagravio!

Lo mío eran las truchas, que en mi primera juventud las cogía a mano, en las algas, pero han desaparecido entre la cal viva y otros venenos de los furtivos, así como el “purín” de las cuadras, que no se molestan en soterrarlo en sus pastizales.

Del sistema de caza actual, en la comarca de mi finca me molestan:
El alcance de los rifles y la irresponsabilidad de su manejo, que no hay año en esta Galicia de mis pecados sin uno o varios muertos, cazadores o simples labriegos alcanzados.
Que sueltan excesivos corzos, o cazan pocos, lo que me obliga a ponerles polainas, cual guerreros, a los árboles recién plantados. Otro tanto pasa con los jabalíes, en las huertas. ¡Vive, pero deja vivir!
Sueltan lobeznos criados en zoos, acostumbrados a la presencia del hombre, así que circulan por las carreteras, y aún por las calles de los pueblos, como si fuesen bicicletas.

¡Hay que perfeccionar la legislación, y después cumplirla, inexorablemente!

Quedo rezando para que os nombren Inspectores de Caza y Pesca, a “nivel” estatal! 

________________________________

O último capítulo do libro ESPALLANDO IDEAS de Xosé Mª Gómez Vilabella

Este é o último capítulo do meu libro ESPALLANDO IDEAS, que o acabei hoxe e xa está subido a Internet

.../...

¿Como farei para levar esta ola a Suíza, có que pesa!

¿Volvemos ao Trinta e seis? ¡Non volvemos, seguimos: azuis contra roxos, e á viceversa; a única diferenza é que agora, en lugar de fusilas, en lugar de soldados, utilizamos xulgados!

Intraflug deixou de levar emigrantes, ¡xa non queren máis!, pero si admiten os nosos fluses, que en definitiva é un retorno de capitais pois, na súa inmensa maioría, proceden daquelas remesas dos nosos emigrantiños, que, pasadas polo coador da Hacienda, desembocaron en Presupostos, e de aí, en ¿supostos?

¿Onde está a cova? ¡As covas! Teñen tantas silvas e tantos toxos por diante, tanta maleza, que nin en todo o XXI se darán limpado, así que moitas quedarán por descubrir, polos séculos dos séculos! No ínterimPer signum Sanctae Crucis, de inimicis nostris libera nos, Domine Deus noster.

Pasado, presente e futuro


Praia de Riazor, unha das grandes dos grandes de España.

Tranquilos, que nunca choveu que non escampase. No pasado botamos a correr, improvisando, chafallando, con pouca previsión, case todo mal feito, e aquí está o presente para demostrar que non minto, mais tamén cabe esperar en que, tras do hoxe, chegará o mañá…, que será feliz, próspero e feliz…, se sabemos utilizar as nosas, dolorosas, experiencias!

¡Todo un símbolo!

Bárcenas, aquí na Coruña, na rúa Juana de Vega. Na dirección que leva igual vai para o Banco de España, ¡o Banco de España, ese monumento dos cartos!, que o ten enfronte, pero a súa cabeza non rexe, segundo o evidencia esta fotografía: Con gafas de sol, a visión acúrtase, non se ve ao lonxe; e logo que sufre o despiste de cruzar co semáforo vermello; se agardase polo verde, polo da xente que é xente, non tería que velarse dos autos; ¡iso, dos Autos! ¡Hai que velas vir, amigo, e para iso compre lembrar que, As trampas trampas se volven, que xa o dicía meu avó! Despois engadía: Non as fagas, non as temas! Pois iso, que hai que andar pola vida camiñando recto, orando e laborando, asemade, pero…, todo, sempre, en positivo!

Xosé María Gómez Vilabella
  
__________________________________

Un abrazo estreito e perigoso, onde se poñen á proba os anxos da garda…, ata que un día se cansen de facelo!



A pa coa que se enterrou a Historia está á esquerda da foto, e só amosa a gadoupa…,
pola vergoña do crime!



Ten nome pero carece de lóxica, ¡ou si, segundo se mire! Aí tedes, aí temos, a DP 16 11, anoando Castroverde con Pol, no lugar do Mazo de Bascuas. ¿Danse unha aperta, cásanse, nese lugar sacrosanto, os dous concellos? ¡Máis cá iso, pois, de momento, é un sepulcro, o dunha vítima inocente: un mazo, pero a pouco que se descoiden os anxos, na dobre curva inmediata, na desas apertas, sobre unha ponte vella, a mesma do vello camiño veciñal, e por engado rodeada de árbores espesos, tal que as cortinas dun tálamo nupcial, dous ou tres, ¡ou catro!, autos, vanse dar unha chucha de campionato, desas que rematan na igrexa, pero non de voda, senón de funerais! Prefiro non retratala, a curva, quero dicir, a ver se así, pola curiosidade de vela, amosa por alí algún enxeñeiro virxe, e propón solucións, solucións católicas!



Xa non podo poñer de testemuña a José Seijas Domínguez, que me consta ofreceu daquela o seu prado contigo á ponte vella para que elevasen, ¡para que elevasen!, unha nova, ancha e de curva aberta, como pedían, e seguen pedindo as mentes lúcidas, pero fóisenos ao Ceo, o mes pasado. Se cadra foi mellor así pois agora, que está cerca do Creador, terá ocasión de pedirlle que sopre sentido común aos responsables da obra pública, para que se decaten, a tempo, de que este cruce do río Azúmara esta chamado a ser famoso, dramaticamente famoso pola, ben probable, traxedia, á que está chamada esa angostura.



Pola miña parte só podo facer isto: rezar para que tal se cumpra, para que tal se faga…, antes deses funerais tan previsibles, nos que teremos que volver a rezar, pero doutra maneira!


Xosé María Gómez Vilabella


_______

A PORTELA QUE NOS UNE, Á VEZ QUE NOS SEPARA



Miliarios na Portela do Homem.
Marcos miliários da estrada romana que ligaba Bracara Augusta co Lucus Augusti,
con unha derivación para Asturica Augusta.
Atopámolos indo de Castroverde (Lugo) ao Castro Verde (Portugal),
polo camiño do interior.

¡Abaixo as fronteiras Hispano-Portuguesas, comezando polas galaicas! Eis aquí a Vía Nova (vía romana XVIII). As vías unen, non separan; daquela, ¿para qué, ou por qué, nos separaron aqueles mediocres da Idade Media?

Nestes tempos indómitos, absurdos, en presenza de tantas desunións, de tantos divorcios, por qué non volvemos a casar, por qué non refacemos o matrimonio gallaécico, por qué non lles levamos a contraria ás modas? ¡Coido que ata sería divertido!

¿Cómo, cando e de qué xeito? ¡No lugar máis axeitado, nesa Portela do Homem, que por algo se chama así: a portela, o paso comunicativo! Suevos do Norte con suevos do Sur, quif, quif, irmáns, suevos e suaves, ambos! É doado: suscitar, promover, un achegamento fraterno, con merenda, gaitas e fogos, coma a mellor das festas. Campo propicio xa o temos, que quedou feito, feito e sinalado, desde os romanos, nosos predecesores neste cruce de camiños: Ir, volver á Portela, e dicirlles aos políticos que, O que Deus xuntou non o separe o home!

¿Que, con isto da CE, xa non hai fronteiras, nin gardiñas, nin  carabineiros, nin pasaportes…? ¡Non, e si, pois quedan os resaibos de tantos séculos de illamento, de enfado! ¡Malditas as partillas, e maldito o perito que as fixo!

O Rei Miro con Martín de Braga

Suevos, avante toda, polo mar da nosa xeografía
partillada.
¡Reconquistemos a unión popular,
por terra, mar e aire!
E que San Martinho,
(aquel de Braga, aquel do Bolannio),
 nos valga
para desandar o camiño miliario,
o mesmo polo que el cruzaba o río
cando ía e volvía, na súa andaina,
de paso que cultivaba aos nosos avós
co seu
ilustrativo
De correctione rusticorum!

¡Amén!


Xosé María Gómez Vilabella


________________________


Facendo memoria…

Non todo vai ser falar da crise actual, da socio-económica, que tamén temos, tamén houbo, outras, ben monstruosas por certo, poño por caso, aquela do 36, que igualmente lle minou a España os seus cementos. É bo, é saudable, non perde-la memoria, aínda que sexa con base en traxedias, pois a outra, a pedagóxica, estase esmorecendo con estes libros de texto, cos actuais, de tantísimos “santos”, tantas ilustracións, e tan pouco texto, a pesares do seu nome!

Neste condado de Flammoso, un dos 11, suevos, desta provincia, hai un pobo moi grande, polo menos moi extenso, Montecubeiro, do que deixara de falarse moito e mal, ata que, no 2013, con iso da Memoria Histórica, pasouse a enxalzalo, a chufalo, a lembrar a súa heroicidade. Pois ben, isto é da parroquia máis grande, pero, de postos a rememorar, sequera sexa con categoría de anécdota, a min vénseme á memoria, á miña, e da miña á do ordenador, que neste condado, Castroverde-Corgo, hai un lugarciño minúsculo, de catro casas, hoxe desaparecidas ou en vías de tal, Boelle (de Arxemil), que tamén ten a súa fenomenoloxía histórica: En dúas desas casas, camiño en medio, dous fenómenos históricos: Un roxo-roxo, “O Piloto”, José Castro Veiga; e un azul-castrense, o capelán Pedro Sánchez Pumariño. ¡Dous fenómenos históricos, cada un á súa maneira!



Segundo é público e notorio, confirmado por vinte biógrafos, ¡ou máis!, O Piloto de Boelle foi capturado en Madrid ao terminarse a guerra, ¡a Guerra oficial, se entende!, e condenárono a 30 anos, pero foi indultado no 45. No verán do mesmo ano saíuse dos piñeiros de Chamoso e botouse ao monte, ¡aos montes!, afiliado no PCE, que así pateou, cheirou, tódolos de Castroverde, Corgo, Sobrado, Pedrafita do Cebreiro, Paradela, Becerreá, As Nogais, Cervantes, Noceda, Navia de Suarna… ¡Gradou máis terra que un xitano! Andou con Antonio Crespo de Fuenteoliva, pero o que non teño claro, nin se me soubo dicir, é, cal deles pilotaba máis.

O 27 de maio do ano 54, nunha refrega, máis acosado que un zorro, perdeu a maior parte das hostes aí ao norte de Monforte, pero el seguiu forte, especializándose en atracos. Tempo adiante, no ano 1964, deixouse ver, a cara descuberta, ¡valentía,             que nunca lle faltou!, coa mala pata de que no Saviñao foi recoñecido por un antigo compañeiro da mili, e…, denunciado! Nos idus de marzo, 10 de marzo do 65, ¡finis coronat opus! Cerca da presa de Belesar foi abatido pola Garda Civil de Chantada. ¡Custoulles traballo, pero, achantárono!

Pola contra, o veciño da porta, Pedro Sánchez Pumariño, o mesmo 18 de Xullo, daquela no Seminario de Lugo, tirou de sotana para encasquetarse a camisa azul. De xubilado volveu á camisa branca, que aquí o vemos, diante do pazo de Tella, á dereita da miña dona, cos meus fillos, e tamén co cura de Montecubeiro, Benito Castro Piñeira, e con súa irmá Isaura. ¡Toda unha historia na Historia!



En síntese, pois a súa biografía non cabe no meu PC: Xa de Alférez, volveu ao seminario para recibirse de presbítero, ano 1938, e do seminario outra vez á fronte. Estando de Capelán no Regimiento Inf. “Guadalajara” 85, cruzou en solitario a fronteira para incorporarse á División Azul, onde participou, e saíu ileso, milagrosamente, excepcionalmente, na terrorífica batalla de Krasny-Bor. Recompensas. Españolas: Medalla de la Campaña de la D.E.V., Cruz Roja del Mérito Militar, y otra de Guerra. Alemanas: Medalla da Campaña, Cruz de Hierro 2ª clase, e unha KVK.

Despois dun rodamento cuarteleiro na Península, por dúas veces en Ifni, e na última, ¡outra guerra! ¡Con esta, tres; un récord! Da de Ifni, do 1957/58, teño dito no meu libro “Cacería de Cicóstomos” que, “…hasta los moros le tenían una gran estima y afecto, llamándole Al Faqui. Siempre llevaba ginebra en la mochila, en la línea de fuego, y su licor sirvió de desinfectante y de anestésico…”. ¿Qué máis podo engadir? ¡Xa dixen que a súa biografía é desbordante! 

Este servidor, que foi bancario, ten claro que tódalas moedas teñen dúas caras, e que ata nos mellores rabaños hai ovellas mouras. Distinguilas, repudialas ou enxalzalas, non é doado, pois todas teñen lá, todas son de abrigo! Como se dicía naquela película: ¡Que el Cielo la juzgue!

Xosé María Gómez Vilabella

_______________

A morte dunha institución: O freixo de Reigosa.



Cansouse de esperar pola dignificación de Montecubeiro, e foise, aos 75 anos, bodas de platino daqueles fusilamentos estúpidos; ¡partidarios, non, estúpidos, ademais de criminais!

Diante do freixo, ou máis exactamente, á súa sombra, que era o único abeiro de entón, o único sitio seguro da parroquia, que alí non se fusilaba a ninguén..., con tal de estar atentiños ás grandilocuencias do Pedáneo da parroquia, Montecubeiro, Dositeo da Cernada, ¡que en paz descanse, pois tamén vai sendo hora de perdoarle!, cantamos, ¡todos, vellos e novos, con tal de que soubésemos falar!, o inefable Cara al Sol. Porén, Dositeo, que era o noso Cid, poñíase de cú para ese mesmo sol, subido, encaramado, na parede do vello cemiterio, que a utilizaba tódolos domingos como púlpito, ¡como púlpito profano, pois o relixioso quedara, deixáramolo, dentro da igrexa parroquial, onde Don Benito tamén nos botara outra arenga, medio relixiosa, medio política: “..., por nuestro Jefe de Estado, Francisco...”

Outro domingo, 13 de Outubro deste 2013, 75 anos despois, no mesmo sitio onde estivo aquela parede do cemiterio hoxe trasladado, outra arenga, pero esta de senso mixto, entre rememoración e conciliación. ¡Ai se Dositeo levantase a cabeza, e vise, ou entrevise, daquela, a nova panorámica parroquial, caíase da parede embaixo! O único parecido entre ambas alocucións foi o silencio: Ao Pedáneo, polo medo; ¡65 persecucións e 15 fusilamentos, algún deles, como foi o caso de José Veiga, “Muiñeiro da Laxe”, con 48 balazos no corpo, que llos contou a familia cando, ao baixalo das chousas de Pena, o revestiron co sudario fúnebre para darlle ¿cristiana? sepultura! Neste acto conmemorativo, de exaltación da convivencia pacífica, o silencio foi reflexivo: ¿Por qué morreron, por “rojos”? ¡En absoluto: morreron por cultos, pois a cultura de Montecubeiro, naquela época, biblioteca circulante, representacións teatrais, charlas culturais, economato, Unión de Labregos e Gandeiros..., molestaba, impedia, o servilismo ao que viñan afeitos os caciques da bisbarra! 

Freixo de Reigosa, salvadas as distancias, dun xeito parecido a Simeón, alí no templo de Xerusalén, cando viu ao Neno Xesús, que dixo, “Agora podes, Señor, segundo a túa promesa despedir en paz ao teu servo, porque os meus ollos viron ao Salvador...”, ti tamén pediches, e foiche concedia, a xubilación definitiva: entregaches as túas follas á democracia, á restitución histórica! Descansa en paz, freixo de Reigosa, que ben o mereces..., polas que levas aguantado!

Xosé María Gómez Vilabella

__________________________

Cando os mortos non viaxaban en “Mercedes”




Cando facían o seu recorrido desde a súa casa, a ombros dos seus deudos…, si, onte, contábase con pousadoiros coma este, ou parecidos, pero sempre ao pé dun cruceiro. Os nosos pais non tiveron présa por esconde-los seus; máis é, que se detiña o acompañamento para dedicarlles un responso, ¡outro, outro máis!, antes de chegar ao cemiterio, á súa última estación da viaxe terráquea. 

¿Hoxe? ¡Sexa da casa, do sanatorio ou do hospital, directamente ao tanatorio, e de alí ao cemiterio, a cen! ¡Hai présa, para isto como para todo, ou, se me apuran, máis aínda! ¿Pranto, prañideiras? ¡Xaora, que para iso están as locutoras da radio, que dan as necrolóxicas a toda velocidade, impresionadas por cada morte anunciada!

A todo isto, ¿non será que lles teñamos medo, medo a que nos maldigan polo despego interxeracional que vimos practicando? Non, non o creo: é máis ben o signo dos tempos, que, por facelo todo á présa, pouco ou nada facemos ben. En todo caso, prégolle a quen corresponda que faga, que ordene facer polos cruceiros, que lles teñamos un respecto, sequera sexa en agradecemento por tanto que herdamos, por tanto que lles debemos aos que, in illo tempore, pasaron por diante deles.

Xosé María Gómez Vilabella

__________

Meus queridos frades…


Fondeira do convento de San Cibrao.
Chafalladas das sucesivas restauracións.


Meus queridos frades, estaba aberto o portalón das encuastras, e como falta media hora para a misa parroquial…, acordeime de vosoutros e, entrei!

Estou paseando polo que foi a vosa horta, e de paso, pídovos audiencia: ¿Queredes falar comigo, que me sigo considerando fregués de Montecubeiro? Para presentarme: Meu bisavó tivo aquí dous irmáns; por suposto que foi cando este edificio estaba enteiro, que agora, ¡xa vedes!, isto que queda en pé, tan mal restaurado, non é máis que a parte traseira do convento, pois o resto…, o resto tamén descansa en paz!

¿Onde están as vosas almas, almas que non ánimas; e de paso, cántos sodes, cántos fostes, sumando beneditinos e dominicos, por suposto? Xa sei que estades no Ceo, pero, Ceo tamén é aquí, aquí en San Cibrao, pois, como Deus está en todas parte, aquí o temos, e vosoutros con El!
  
Sendo eu cativo, e dada a circunstancia de que cheguei a saber o Astete, da primeira á última, un franciscano que, a falta vosa, veu predicarnos unha novena das ánimas, emperrouse en levarme para Herbón, pero meu pai queríame de morgado, e como os curas non podían, nin poden, casar…, non se desfixo de min! ¡Miúda decepción se levaría cando lle dixen que, xa que non fun ao convento, iría voluntario para o Ministerio, outro convento, coa diferenza de que en Madrid xurábase, comezando pola bandeira! Agora sigo casado, a Deus grazas, así que, o de Herbón, definitivo! Pero estou disposto a facer un noviciado con vosoutros, meus frades queridos e admirados…, se me aceptades! Se me aceptades virei por aquí a miúdo, que se está o portalón pechado, salto a parede, pois, de momento, aínda estou áxil!

Daquela, ¿por onde empezamos? Se outra cousa non mandades, comezarei polo Credo…, para que vexades que sigo sendo crente, e iso a pesar dos dez anos que pasei en territorio musulmán! Xa sei, xa, que dá igual dicir Deus que Alá, que Deus hai un só; iso si, baixo tres formas, ás que chamamos Trindade. Queridos frades, que guapo é lembrarvos, imitarvos! ¿Imitarvos? ¡Non vai ser fácil, pero, intentareino! O primeiro que vos quero preguntar, se non é pecado: ¿cántos quedan na parroquia con un entrego frade, fose beneditino ou dominico? ¡Nesta soidade, e non caer na tentación? ¡En todo caso temos o antecedente de Rosalía, filla dun cura, e ben boa, ben sa, ben intelixente que saíu!

Outra que ardo por preguntarvos: ¿Qué tal lle foi a Mendizábal no Ceo, perdoásteslle? Como non me contestades, vou calar, mais seguirei falando só; falando só pero facéndome á idea de que estou dialogando con vosoutros, meus queridos frades. Vou falar moito, pero escribirei menos, un case nada, porque este portátil pesa o seu, e os dedos tamén se cansan de teclear. En todo caso xa repican as campás, así que entrarei na igrexa, que logo empezará don Manuel co seu Introibo ad altare Deu! ¿Cómo envexo a don Manuel, e qué feliz sería eu se os curas se puidesen casar, pois daquela, mañá mesmo me ía para Herbón, xa que antes non me deixaron!

Xosé María Gómez Vilabella

____________________________

Pasei a Serra

Pasei a Serra, a miña, a do Pradairo, e baixei a Fonteo, que é igual a dicir, da vertente atlántica á cantábrica; pero xa non os atopei, que non quedan, pradairos, senón pinos, pinos e eucaliptos, ¡material ignífero!, con algún que outro pasteiro… Para gozo dos cazadores bótanse ao monte xabarís, corzos, lobos…; daquela, ¿por qué non plantar igníferas para compracer aos fillos de Lucifer, a eses incendiarios que adoran o lume como adestramento para cando vaian ao inferno? Non o contaría, pois esta vulgaridade está xeneralizada por toda Galicia, se non fose por outra novidade: ¡Os Campos de Montiel subíronse, trasladáronse, da Mancha ao Pradairo! Pero chámanlle Puñago… Non, non é un erro senón un argumento para cando sigan repoboando eólicos, do Pradairo ao auténtico Puñago. ¡Sonche empresarios da luz, e por tanto, iluminados! 




¡Se chego a ir dacabalo, e con lanza…! ¿Non chegaba coas alturas para separar, para conter, á xente do Val, que sempre gustaron de casar coas mozas de Castroverde, pero tamén á viceversa? Esta serra xa cumprira unha función histórica, hoxe esquecida, ou case: A de conter a expansión dos bretóns, que cobizaban as terras dos suevos, máis suaves que eran. ¡Todo se esquece, que ata se esquece que Valeira é a terra dos vales, mentres Baleira é unha terra baleira; outra, que non esta!

Sen cabalo e sen lanza, ¿que me quedaba nese Miradoiro dos mil metros? ¡Meditar! O primeiro que se me veu á cabeza foi unha evocación dos evanxeos; aquel pasaxe de Mateo 4, 1-11: “Dareiche todo isto se, prostrado, me adoras”. ¡Vade retro, Satán, que me chega con imaxinar que son xigantes luciferinos, xeradores de luz artificial, que están aquí para asustar á xente, para que os do Val non volvan ás mozas ás terras de Castroverde! O ruxido dos eólicos non me impediu abrir os ollos, ¡dun palmo!, e así contemplar as dúas vertentes, montañas ástures, chemineas das Pontes, rañaceos de Lugo…, pero o mellor de todo é o verde, o verde verdinegro da contorna! Os que din que non hai Deus é que non subiron ao Miradoiro pola pista dos eólicos, pois, se tal fixesen, se tal Natureza contemplasen, compracidos e agradecidos quedarían de que Deus, só Deus, é o ser capaz de tirar da nada tanta cousa, tantas árbores, tantas penas relucentes, de cuarzo purísimo ; ¡contemplando estas, as outras, as outras penas, que as leve o demo!

Xosé María Gómez Vilabella

____________________

O Cruceiro de San Cibrao, se lle falan, responde


Pero hai que dicirlle as cousas con fe, con fe e con respecto, con máis respecto do que lle tivo aquel Cura, Don Benito, cando mandou apartalo do punto central para que non estorbase ás procesións, ás rogativas, dos santos, ¡apartou o Santo para que pasasen os santos! E de paso, como xa tiña borrosos os letreiros do seu cubo central, mandou, ou permitiulle, ao Matías que o enzoufase de cemento raiado en vez de tentar unha limpeza das inscricións; quedáronlle as do cubo superior, esas si, así que, algo é algo!

O seu principal devoto é esa árbore que lle fai de parasol, inclinándose respectuosamente; en canto aos inimigos…, maiormente eses que adornan a casa de Reigosa con anuncios mundanais, anuncios que ninguén le, como non sexa o propio Cristo?

E digo eu, meu querido Santo Cristo: ¿Non estás aquí peor que no Gólgota, pois alí, aínda que rodeado de inimigos, algún amigo tiñas, comezando por túa nai; amigos que te adoraban; aqueles, si. Aquí, como non baixe unha andoriña para retirarche as espiñas desa maldita/bendita coroa! ¿Sabes qué che digo? ¡Que non todo é bondade nas andoriñas niso de quitarche as espiñas, pois, qué mellor tecido para os seus niños có feito coas propias espiñas do noso Redentor?

Nunha cousa acertou Don Benito: No de poñerte Cara ao Sol; ¡claro, fora Capelán daquela da Guerra! Pero o teu sol é outro; o teu é ese que nos veu de Oriente, exactamente de Belén. A nova tróuxonola Santiago, o propio Santiago, que veu dacabalo, ¡dacabalo dun cabalo branco! ¡Claro, estabamos tan lonxe, case na Fisterra! Pero non só iso, senón que, decapitado, cabeza e tronco tornaron ao país dos galegos, a Compostela, nunha lancha daquelas de levar a pedra. ¡Non de pedra, senón das de levar a pedra do Porriño…, para os sarcófagos faraónicos!

Meu Señor Xesús Cristo, permíteme que cho diga así, con absoluta franqueza: ¡Pásaste de bo, pásaste de permisivo! Primeiro toleraches aquela desamortización de Mendizábal, anos 1836/7, que só serviu para expulsar aos nosos dominicos, ¡tanto que nos predicaban! ¿E total, para qué? Os foros pasaron das chamadas “mans mortas” ás avarentas, ás do caciquismo… ¿Melloramos? ¡Ben o di ese vello refrán: “Cambiarás de muiñeiro, pero de ladrón, non”! Certo é que, redimidos os foros, a sensación xeneralizada foi de alivio, pero, o dito: ¡Tras dos foros viñeron os Consumos, que os pagaban os consumidos, e non os consumidores! A continuación, prohibidos os enterramentos no interior da igrexa conventual, fíxose aquí ao lado unha cerca, para seguir recollendo ánimas, contigo, meu Cristo, de Resucitador! Pero houbo un fallo: que te deberan deixar dentro da cerca, cos teus defuntos, e non por fóra, como illado; ¡torpezas humanas, das que tardamos en espertar!

Por diante túa pasáronme, no colo, meus padriños, daquela que me subiron a bautizar. ¿Qué me subiron? ¡Si, polas costas de Ribón, do río bo! ¡Que simbolismo tan grande, Señor: bautizar é subir; bautizar é un chanzo importantísimo para elevarnos, para achegarnos a Ti! Xa sei que tamén se salvan os non bautizados, esoutros fillos teus, igual de fillos, pero, o de ter padriño…? ¡Sempre se dixo que, o que ten padriño, bautízase! Tes que perdoarme que subise tantas veces á Misa, á igrexa do noso convento, e que pasase por diante de Ti sen sequera persignarme; ¡os nenos nacen cos ollos cerrados, e tardamos en ver, que por min o sei, máis agora que vexo, agora que, aínda que miope, aprendín a ler, a ler e a entender, os Evanxeos, grazas, Señor; grazas pola túa cruz, pois con esta caiada non hai coxo que non entre no Ceo!

Cruceiro de San Cibrao, pouco máis che podo dicir, e non porque non queira, senón pola miña curtidade expresiva; pero hai unha verba, que me sae do peito, fervendo: ¡Grazas, señor; grazas pola túa cruz, e de paso, grazas ao canteiro que esculpiu este retrato teu tan…, evocador!

Xosé María Gómez Vilabella

________________________________

Un responso polos cruceiros de Montecubeiro



Cruceiro de San Cibrao

Agora, que non se para cos defuntos para rezarlles un responso diante dos cruceiros, que todos van a cen, motorizados, xeralmente en “Mercedes”, compre facerlles aos cruceiros a mercé de responsar por eles, medio mortos, ou medio esquecidos, que os temos!

Fagamos memoria, sequera sexa sucintamente, aínda que, para comezar este responso, cómpre sinalar que, inicialmente, eran de madeira, tal que a propia cruz de Cristo, que aínda acordo algún deste material, entre eles, o do Zarro Novo (Cemiterio Civil), e mailo de Berlán, dos que tamén falarei, digo, escribirei, ou ata habería que dicir, en linguaxe actual, teclearei! Na parroquia os cruceiros atribúense aos beneditinos, fundadores do convento, e por tanto do século XV para atrás. Despois viñeron os dominicos, e foi no seu goberno cando se pasou da madeira ao granito, na maior parte deles.

O de San Cibrao: Estaba no medio do campo, do adro, e tiña de función ritual que as procesións xiraban, tornaban, ao seu redor; cando o párroco chegaba á súa altura, detíñase a procesión, e funcionaba o hisopo da auga bendita. Uns anónimos, para que non desenterrasen aos fusilados do ano 1937, cando tocaba a quenda no cemiterio vello, así chamado por máis que o vello-vello, o antigo, estivo no interior da igrexa, que aínda se conservan os chantos, furados para levantalos co pico a cada reposición cadavérica, que se retiraba o osario depositando os restos no pozo da torre do campanario, deron ocasión para mercar a finca do Freixo, etcétera, etcétera. O párroco de entón, don Benito, despois de cometer o sacrilexio de vender para travesas os carballos centenarios do adro, cometeu outro, o de desprazar o cruceiro, poñéndoo a un lado; naquelas manipulacións estragaron as súas inscricións, así que lle ordenou a Matías que as revestise…, con cemento!

O do Campo do Val débeselle nada menos que ao Prior que foi do convento cisterciense de Meira, Ares de Maxide. A denominación “Do Val”, débeselle á súa proximidade coa casa “do Val”, beneficiaria esta, conxuntamente coa “do Pereiro”, dun pozo inmediato ao cruceiro. Antes da Concentración Parcelaria, as fincas desa agra aínda conservaban a nomenclatura de “Campos de Ares”, en lembranza do seu antigo dono. Este campo, non moi grande, pero si estratéxico, foi útil para moitas cousas: Sentenzas do galo (fixen mención delas no meu “Sentenzas, fías e ruadas”); non a coñecín pero teño referencias familiares de que alí houbera unha misión, un triduo, ou algo así; e logo, en tempos máis recentes, foi utilizado, nos días bos, como campo de xogos e de expansión, de recreo, para os nenos e nenas do colexio de Maxide. (Direi nunha paréntese que alí mesmo, disparándolles ás cancelas con un “cachorrillo”, que os facíamos co tubo de ferro dun paraugas, culata de madeira, e gatillo dunha punta curvada, pólvora da canteira, e chatolas das zocas, estoupoume a arma, en mil cachos, ben exposto que estiven a quedar sen man!).

O das Cavozas, do que moito levo escrito, ¡para nada! Seica sigue na palleira das Cavozas, e todo iso porque o Concello, titular agora das “masas” sobrantes da Concentración, non dedica catro metros cadrados para compensar, se é que se nega a ceder, ao titular da finca actual, á beira da estrada, onde xa estaba.

A cruz das Louseiras, tamén chamada de Cobula, que foi testemuña do ¿paseo? daquelas “papoulas” de Montecubeiro.

A da Granda, que a erixiron, inicialmente, os beneditinos, nas inmediacións da Fonte de Matahomes, para non esquecer a matanza que nos fixo o Rei asturiano, Silo.

A do Zarro Novo, cemiterio civil para abortos, suicidas, e demais…, ¿desgraciados?, do que tamén levo escrito, a lot of, que dirían os ingleses.

O de Teixeda, que moitos chaman do Berducedo, camiño do Miradoiro.

O de Berlán, de madeira, que o repuxo Evaristo de Candal para captar responsos cando pasasen os defuntos de Maxide camiño de San Cibrao. ¡Morreu Evaristo, morreu o cruceiro!

Ademais da posibilidade de que queden outros, que non me veñan á memoria neste intre, tamén poderíamos citar o das Veigas dos Feás, que o conservaban, e creo que eles o retiraron, os Moreira de Pena. Este cruceiro tiña o rol de fito xurisdicional pois angulaba as demarcacións de Castroverde, Lea e Montecubeiro.

¡Requiescat in pace, nos só aos cruceiros, senón para aqueles que tiveron a devoción, a ilustración, de poñelos e de conservalos!

Xosé María Gómez Vilabella

_______________

Requiescat in pace, convento de Montecubeiro


Se non fose  porque xa teño decidido, decidido e ordenado, outro destino, máis íntimo, máis persoal, como hai Deus que me daría moito pracer, pracer espiritual por suposto, que as miñas cinsas repousasen, despois de tantas fatigas, despois de tantas subidas e baixadas polas costas do meu Monte Cuperio, xunto, sobre, con, de, en, por, ao lado, das daqueles beneditinos, logo dominicos, aos que tanto debo, ¡debe, boa parte da contorna!, prima noctis incluída.

Xa polos anos 1497, recén descuberta América, ¡que xa choveu desde entón!, o Visitador monseñor Alfonso Carrillo de Albornoz, bispo de Catania, premiou aos frades de Lugo, ¡eran de Lugo, e por tanto, de lujo, de máis lujo!, asignándolles, para “subvenir” aos seus gastos, de cera, ornamentos, obrigacións de culto, etcétera, as rendas do mosteiro do meu/do noso Montecubeiro, con todos os seus dereitos, bens e emolumentos. Como este convento seica estaba un tanto abandonado…, ¡que xa era vello, obsoleto, daquela!, e por conseguinte, sen abade, os dominicos posesionáronse inmediatamente, facéndose cargo do edificio, e da igrexa vella, así como do réxime e administración dos seus bens, que en xunto, ¡daquela!, xa producían unha renda anual de ¡setenta ducados de ouro!, segundo investigacións do frade Aureliano Pardo Villar.
    
¡Ah, pero un clérigo da diocese lucense, un tal Gómez Pérez das Mariñas, ¡a Igrexa tamén come pan, e o de Montecubeiro sempre foi de trigo, trigo bo, esgrevio, das cavadas do monte!, queixouse a Roma de que isto lle pertencía, pero non puido ou non quixo aportar probas! Vén de vello iso de cobizar os bens alleos, e se son de dominio público, mellor que mellor.

O caso foi que o Papa León X accedeu ao solicitado polos dominicos lucenses, pero salvando os dereitos da Orde de San Benito se se determinaba a poñer aquí un abade antes de que “surtise” efecto a bula de confirmación, que foi expedida en Roma con data do 9 de Novembro de 1517. Nesta bula impúxose ao convento de Lugo a obriga de ter, sempre, en Montecubeiro, dous relixiosos, que velasen polo culto, e que atendesen ás necesidades espirituais, así como á administración dos sacramentos aos fregueses da parroquia. Daquel ¿privilexio? da prima noctis nesa bula nada se di, nada puxeron, que nin falta faría porque era costume da época, inveterada, que xa viña do medievo, e por tanto, consolidada.

Os de Lugo tamén se estaban beneficiando de Mirandela…, así que, ¡dous choios, e ambos nesta bisbarra!

Do insigne teólogo, abade que foi de Montecubeiro, consagrado bispo en Lugo o 23 de Abril do ano 1845, despois cardeal de Zaragoza, con un longo e insigne etcétera, Fr. Manuel García y Gil, xa teño falado, pero haberá que insistir no “tema”, como agora se di, noutra ocasión, que ben merece a perpetuación da súa lembranza.

Despois de todo isto dicían que os de Montecubeiro éramos “rojos”, todos, a feito, ¡pero se vimos dos frades, primeiro beneditinos e despois dominicos, así que, o que non era crego, neto de crego igual si!

Requiescat in pace, meu convento de Montecubeiro!

Xosé María Gómez Vilabella


___________________________

EXPORTACIÓN A HOLANDA

Os vestidos das nenas fíxollelos Pili Carrera.
 ¡Deus, grazas, que ía sendo hora! ¡Por fin, exportamos, que xa estivo ben de importar sabas de Holanda co ouro roubado en América, non si, miña Torre del Oro? Se tivese o teléfono da viguesa, miúda aperta telefónica lle ía mandar!

Tan só os da aldea sabíamos que, casa que non leva á feira, por qué trae dela? Co noso liño, bo pero mal traballado, as avoas facían calzóns; no ínterim, na Corte, na das vacas, non, na dos Reis de España, deitábanse en sabas de Holanda…, importadas! ¡Claro, España sempre foi importante!

¿Será este un signo de que xa non seguimos predicando co exemplo imperial, aquel exemplo, aquel imperio, que nos levaba ata Deus? “¡Por el Imperio, hacia Dios!”. Ía sendo hora de abaixar a cerviz, ía sendo hora de demostrar que valemos para algo máis que para bailar chotis. ¡Ah, pero foi en Vigo, unha viguesa, que en Madrid, pola trazas, seguen danzando: Uns, por dentro das Cortes, e os outros, da parte de fóra! O seu cheirume é tan grande, meirande có do cortello das cabras, que ata nos chega por televisión. ¡Deus, qué bo esterco para abona-las hortas; en definitiva, para producir…, en vez de consumir!



Xosé María Gómez Vilabella

_____________

 
Estaba tremendo: ¡eu tamén!



-¡Soldado, vostede está tremendo! ¿Co frío, ou é co medo?

-¡Tremo, meu Xeneral, pero estou no meu posto…, que outros desertaron!

Estaba tremendo, pero eu tamén, aínda que non son francés. Daquela, ¿de onde son? ¡De onde somos todos: fillos das circunstancias!

Falando de circunstancias: Á nosa España debeuna ver unha meiga: Foise Napoleón, e veu don Hermenegildo; foise o ferrolán e veu, ou por mellor dicir, xa estaba, outro militar, outro Puig y Moltó por máis referencias, ADN aparte. ¡É o que ten adir unha herdanza sen facer aceptación a beneficio de inventario! Nesta herdanza herdamos as do demo: Un sistema de listas cerradas, ou máis que cerradas, pechadas. Un imperialismo de fatos, daqueles de tira-la casa pola ventá…, aínda que non nos tocase a lotería! Unha deformación do vocabulario, pois, entre outros desatinos, enxeñeiros e economistas deron en chamarlles polígonos industriais ao que era, e resultou…, comerciais! Trocouse a nosa incipiente exportación por unha inxente importación; ¡claro, dirixida polos “importantes” do país. E logo que, a falta doutra industria, demos en fabricar fillos para facelos avogados, e con eles, a imitación dos romanos, pasamos á exportación deses letrados. E menos mal, ¡menos mal!, que nos reservamos un daqueles preceptos justinianeos: ¡Do ut des! ¡Douche…, para que me deas! Principio básico, fundamental na política hispana: Se me das, recibirás. ¡O malo disto é que non é mercadoría exportable, pois tamén a teñen os nosos veciños, particularmente nos países subdesenvolvidos!

Nestas circunstancias, nesta guerra, neste universo de astros parados, sen rotación aínda que si con translación, cómo non vou tremer! Calquera día volven os mouros para re-conquistarnos, que para eles si será Reconquista…, e nós sen un Pelaio, aquel Pelaio, fundador de Sampaio de Arcos, que nos defenda!

Xosé María Gómez Vilabella

__________________


Saturno devora aos seus fillos…; 
¿soamente o fixo Saturno?



Veño da rúa, ou para máis precisar, dos Cantóns da Coruña, onde se instalaron uns grupos de universitarios, formando corros, nos que se lamentaban de recortes presupuestarios, escaseza de profesores, saídas minguantes das carreiras, e un longo etcétera. Como vello falador que son, ¡falangueiro é outro concepto!, despois de escoitalos moito tempo, ¡que “bastante” tamén é outra cousa!, non me contiven sen pedirlles que deixasen falar ao vello..., ¡se non os molestaba que o fixese!

O “rollo” que lles soltei, máis ou menos foi este; se non con estas verbas, algo parecido: Rapaces, vosoutros, como tales, estades na segunda acepción do termo, pero tamén sabedes que na primeira de “rapaz” están os ladróns, os raspiñeiros, os voraces, os ávidos, os sedentos..., os sedentos de bebe-la suor do veciño de enfronte, etcétera. E logo que, a estas alturas da vosa cultura, ninguén ignora aquel mito do devorador dos propios fillos, tan ben reflectido por Goya. Disto é do que vou predicar, se me permitides esta intromisión?

Algún asentou coa cabeza, outros con un ¡Si, si!, audible, e a maior parte calaron, situación que se vén interpretando como de asentimento. En vista diso, larguei, provoquei:

Calar cando se debe falar é igual a baixa-la vista cando nos pisan. Lembrade aquilo de Castelao: Mexan por nós e dicimos que chove. ¡Aí o tedes, Saturno devorando os seus fillos, e nós, os fillos, dicindo que chove! ¡Necesitamos moito un Goya galego; un pintor, un escritor, un profesor, que nos represente esta realidade, que nos esperte do noso sono, terra de Breogán!

Daquela que a febre independentista de todo América privou a España dos seus galeóns de ouro e de prata, uns afundidos pero outros aproveitados, mal aproveitados, ¡o roubado fai pobres, que sempre foi así!, e diso habería que preguntarlle á Torre del Oro, de Sevilla, deixaron embarcar, deixaron emigrar, aos galegos, que tamén sabedes que ao principio tódolos barcos tiñan que saír, e tamén entrar, polo Sur, co cal España conseguiu unha continuidade de ingresos. Cando se esgotaron as posibilidades americanas, e xurdiron as europeas, ídem de lenzo: ¡remesas a tutiplén!

¿Qué pasou con aquel diñeiro, como se inverteu, púxose a medrar? Co primeiro, co da Torre do Ouro, entre outras dilapidacións imperialistas, deixamos de cultivar liño e pasamos a importar sabas de Holanda… ¿Ídesme seguindo?

Como calaban, embaleime: Coas remesas dos galegos, ídem de lenzo: Aquí non había preparación, nin asociacionismo, nin ganas de molestarse en engadir valor ás cousas, aos artigos exportables, así que, os nosos imperialistas, os nosos caciques, os nosos…, ¿chamámoslles economistas, ou seria esaxerar?, deron en presumir de turismo, ¡para disimular que España estaba desangrándose en crianzas, e multiplicándose en gravatas!, co cal aqueles aforriños ensanguentados, corazóns rotos, achaques acumulados de tanto afanarse, ¡que non de afanar!, fóronse ao carallo…, que é unha expresión fea, pero moi descritiva!

Agora, neste impasse actual, qué? ¿Talar os eucaliptos e volver ás hortas? ¿Matarse a estudar para que podamos emigrar, outra vez, pero esta con algo máis de acerto, trasladando os nosos saberes, e cos saberes os esforzos, para que se beneficien de nosoutros os países más precavidos, máis precavidos e menos faroleiros? ¡Iso tedes que decidilo vosoutros, que este vello abondo ten con penar polos remorsos que me causaron, que me causan, aquel votar e calar, cando a miña obriga era botar, contribuír a botar, a patadas que fose, primeiro a Ditadura, e despois eses charlatáns de feira que nos venden mazás podres, pouco menos podres que aquelas da Eva?

Nisto, un vello que se achegara ao grupo, ¡outro!, interrompeume neste punto para dicirme, que ben o oíron os rapaces:

-¡Vostede é un anarquista, un revolucionario estúpido, que está sublevando aos rapaces! ¡Aos nosos anos hai que medir as verbas…, para non dar mal exemplo!

En vez de rebaterlle ao patrón pareceume máis prudente dicirlles aos rapaces:

-Agora que vos fale este señor, e despois, sen a miña presenza, en plena liberdade, decidide, vosoutros, en por vós, que segundo sementedes así recolleredes! ¡Dixen!

Dixen, si, e funme; saín do corro botando fumes, pero por dentro, escandalizado que de os da miña xeración tardemos tanto en espertar. ¿E os mozos? ¡Eses, alá eles! Hai ben anos que, nunha charla que me encomendara Eduardo Carreira, entón director do Grupo Escolar de Castroverde, prediquei que non había futuro se non engadíamos valor ás cousas, se non exportábamos… ¿Estamos engadindo valor, exportamos? Moito me temo que, pouco, aínda pouco, menos do que debéramos. Daquela, que Deus se apiade de nós!

Xosé María Gómez Vilabella
 __________________


¡De cando o patrimonio tiña amantes,
que agora todo nos dá igual!

Marabedís

Contoumo o propio avogado, pero fíxoo desde que se retirou:

-Señor Avogado, aquí lle traio un xamón, sen prexuízo de que me cobre o seu, porque quero unha ditame que me libre do Xulgado, que ben me dixo un compadre que a maldición dos xitanos nunca falla, e un deses díxolle, Preitos teñas, e que os ganes!

O Avogado, despois de pasa-lo xamón á cociña e de devolverlle o saco a aquel cliente, tan xeneroso que encima lle deu as grazas por devolverlle o saco, falou:

-Polas trazas, o seu litixio é dos de maior contía, así que concrete o máis posible, que me esperan no Xulgado!

-Mire, señor, se a cousa é grave: Resulta que teño un veciño, porta con porta, que aínda é algo parente, e da partilla dos vellos a meu avó tocoulle a leira seguinte da súa, así que non me queda outro remedio que pasar co carro polo medio da deste veciño e parente. Aquí lle traio as partillas onde tal se di, un documento que vai á Misa, segundo creo, e iso que está encabezado con un sello de dez marabedís, que seica era a moeda dos mouros, anterior á peseta; quere dicirse, que vén do pecado!

-Dácame esa escritura, esas partillas… ¡Non hai dúbidas: A ti favorécete…, pero, déixame ver, para a túa garantía: Si, aquí está, no artigo 567, que di: “Si, adquirida una finca por venta, permuta o partición…, ¡iso, partición!, quedare enclavada entre otras del vendedor, permutante o copartícipe, éstos están obligados a dar paso sin indemnización, salvo pacto en contrario”. ¡O caso é rotundo!

-¿E non queda máis, iso, no libro?

-Algo queda, pois o artigo seguinte, o 568, remacha o cravo: “Lo mismo se entenderá en el caso de abrirse un nuevo camino que dé acceso a la finca enclavada”.

-¡Carafio! Iso do camiño novo é certo, pois a Deputación de Lugo fixo a cacharrada de abrir unha pista por tras da miña leira, pero o caso é que para levar o carro pola estrada alárgaseme o traxecto cousa de dous quilómetros, que xa sabe que o señor Cacharro fai as pistas polos camiños vellos, por tortos que sexan, que así no paga expropiacións!

-¡Pois, rapaz, -lle respondeu o Avogado-, terás que mercar un tractor para levar o esterco pois a xurisprudencia é rotunda, que tamén cha vou mostrar.

Colleu outro libro, e despois de media hora pasando follas, para adiante e para atrás, soltouse a ler: “… desde el momento en que el paso concedido a una finca enclavada deja de ser necesario por haberla reunido su dueño a otra u otras contiguas al camino público, cesa tamén la colisión de derechos, razón de ser y justificación que la dio vida jurídica, y el dueño del predio sirviente puede pedir su extinción”, etcétera, etcétera, que disto teño aquí unha infinidade de casos, análogos. Ti non agregaches fincas que dean ao camiño, pero é igual, pois o que se agregou, o que se achegou, foi o camiño, ¡o propio camiño!

-¡Cómaos Xuncras, ao veciño e tamén ao Cacharro, que ben me foderon! ¿Así que non terei máis remedio que levar o esterco nun tractor? Neste caso, vostede confórmese co xamón, que xa non é pouco, e teña piedade deste perdedor!

-O xamón non chega para unha consulta que evita un preito, así que son…, cen pesos! O que lle dou de balde é un consello: Para outra vez consúlteme o seu caso, e non o do seu contrincante, que xa estivo aquí, onte precisamente, e tamén se consultou do revés!

-Mire, señor, facémolo así para coñecer as armas do contrario, do contrincante!

-¡Pois sigan, sigan, que para algo son galegos!

-¡E vostede, tamén…, polo acento, que o descubre!

-¡Home, claro, que de non selo, non sería Avogado!

Xosé María Gómez Vilabella


_________________________

O vello que arengaba ás cabras



A culpa, a culpa remota, tivérona os frades… ¡Que si, que volo digo eu, pois, se non fose pola escolarización, pola cultura recibida daqueles dominicos, nin o de Maxide nin o de Veiga chegarían a capitán, e o do Verducedo a tenente, por moita guerra que houbese en Melilla, daquela do 1893, que si que a houbo, e gorda que foi…, a matanza recíproca!

Os tres, ¡de Montecubeiro!, estaban, coincidiron, ¿servindo ao Rei? en Melilla cando ao Xeneral Margallo se lle ocorreu a margallada de amplia-las murallas da cidade ata a mesmísima tumba do venerable, do venerado, Sidi Guariach. ¡Estaba tan ben informado que, ademais de descoñecer a santidade dun santón, ignoraba que os nativos do Rif xa tiñan, daquela, rifles Remington, fronte aos Mauser dos españois! Baixaron os rifeños, a cen, pero fuxiron a mil por hora, ignorando, tamén, que Margallo tiña, entre outros, tres soldadiños…, de Montecubeiro! ¿Qué digo: tres quintos? ¡Non, tres enteiros, que saíron da batalla ascendidos, dous a Capitán e o terceiro a Tenente!

Un dos fillos do Capitán da Laxe de Veiga, Pedro de nome, se cadra imbuído polas proezas que relataba seu pai, deu na manía, ¡ou no mérito!, de arengar ás súas cabras. Eu oíra falar diso, e tamén de que era máis xordo cás Penas da Ferradura, así que, por culpa da súa xordeira e da miña malicia pasou…, o que pasar non debera!


Un día outonío, que me mandaron leva-las vacas ao prado do Pozo, así chamado porque tiñamos nel a poza de enria-lo liño, coa consigna de apaña-las castañas que houbese nos nosos castiros da Bouza de Veiga, para subilas ao lombo, nun saco, desde que as vacas estivesen satisfeitas. As vacas satisfixéronse enseguida pero eu non, que me soprou o diabro a mala idea de escoitar aquelas “arengas” do Pedro de Capitán da Laxe, pero, cómo? Niso tamén me aconsellou o diabro: “Vaste pola parte de arriba, e baixas engorde ata esa pedra onde está sentado o Pedro. De posto na súa traseira, el que mira para abaixo, para as cabras, xordo como é, nin se decatará de que ten mouros na súa traseira, ¡el tamén, coma seu pai!



A tal intre, excitáballes os ánimos:



-Que non se diga que ides volver para Veiga con só catro carpazas tendo aí abaixo, mesmo diante vosa, ese souto de castañas dos Gómez. Se eu fose cabra, onde non atopase castañas no chan, treparía ás polas, e abanicaría nelas, para que se solten os ourizos! ¡De frente, ar!



Pero as cabras, ¡e iso que eran cabras!, seguían conformándose con remoer nas carpazas, así que Pedro enervouse, púxose en pé, e berroulles:



-¡Mira que é covardía a vosa, non avanzar ata o souto! Pero xa teño a receita: O próximo día veño con esa bandeira que trouxo meu pai de aló, de Marrocos, a que lles quitou aos mouros, e con ela na man heime poñer diante vosa…, a ver se tedes cornos para turrar nela!



Non aguantei sen rirme, e iso que o caso era máis ben para lamentarse; ¡menos mal que non me oíu o señor Pedro! Recuei costa arriba, ata o mesmísimo carreiro, hoxe estrada DP 16-11, e dando unha revolta grande, para que non me descubrise, acabei baixando ao río, ao Azúmara, onde deixara o saco das nosas castañas.



Tempo adiante, eu en África, ¡eu si!, alguén me escribiu dicíndome que atoparan morto, precisamente no monte, ao señor Pedro do Capitán da Laxe de Veiga . ¿Seguiría gardando, e de paso arengando, nas súas cabras? ¡O máis probable é que si! A min castigoume Deus, que tamén me vin metido nunha guerra de África, na de 1957/58, e tamén me arengaron, a min tamén!



Xosé María Gómez Vilabella

                 ____________________________
 
¡Hai que volver ás mallas!
Mallando e bebendo
De momento vai de broma, pero…, ¡os mozos ídevos encomendando a Deus, por se acaso!

Na miña bisbarra, no noso condado de Chamoso, daquela da miña crianza aos vagos e maleantes chamábanlles “acabadores”; agora chámaselles “políticos”, tanto en castelán coma en galego. ¡Vén a ser a mesma cousa! Pois ben, eu estou arrepentido de pasar media vida estudando Economía, que maldito falta me facía, aínda que quixese chegar a Ministro. O outro día en Castroverde coincidín cun paisano que fora compañeiro meu na escola de Maxide e deume unha lección que nunca mellor a recibín, nin nos libros nin nas aulas. O meu paisano, e non obstante, amigo, díxome, despois da aperta por suposto:

-¿Ti estiveras en África, non si?

-¡Dez anos, coa guerra de Ifni incluída!

-¡Pois aforraches de virte, que isto noso, agora, tamén é Marrocos!

-Home, Franco devolveu os mouros a Covadonga, daquela que pasaron por Castroverde, pero non se quedaron…, agás os mortos!

-Aquí tamén temos sultán… ¡E logo que todo é estranxeiro, pois ata o trigo nos ven de Ukrania, e as patacas de Exipto!

-Non sei se poderá seguir vindo…, que a débeda exterior está nas nubes!

-Ti deberas seguir en África, e eu en Alemaña. Téñome acordado ben veces de cando lle fun á escola a teu pai, que nos dicía: Desde o século XV España viviu do ouro e da prata arroubados aos indios de América; coas independencias, pasamos a vivir das remesas dos emigrantes, e tamén está entrando algo de turismo… Ora ben, se seguimos importando máis do que exportamos, día chegará no que os da capital nos teñan envexa aos da aldea, pois aquí, quen máis quen menos ten un horto, e ninguén morre de fame!

-¿Sabes que che digo, colega? ¡Outro tanto aínda non mo dixo ningún dos profesores que levo tido en Economía, e dábanse de celebridades!

-O mérito non é meu, que eu só fago memoria daqueles consellos dos nosos vellos!

Despedímonos con outro abrazo; e nos minutos seguintes, nin sei como, pero véuseme a memoria aquela malla de Insua: Tiñan tres medas de centeo e unha de trigo, así que o día chegaba a pouco por máis que fose Agosto. De cando en vez daban un anaco de pan e queixo e un trago de viño; a comida dérona á hora da cea…, e eu, con tanto po, con tanta sede, amén da falta de costume, collín unha borracheira de campionato; ¡a única da miña vida! Deiteime debaixo dun castiñeiro e non volvín para a casa ata cerca do día, cando xa se cansaran de buscarme polos camiños dos arredores, con fachuzos de palla.

Despois desa reflexión, pasei á seguinte: As divisas están esgotadas, as leiras a eucaliptos, troitas non quedan por culpa do purín…, así que os novos volverán a emigrar, pero, os vellos? ¡Os vellos están morrendo nas salas de urxencias dos hospitais porque os médicos non dan abasto! Como dicían os romanos: “Finis coronat opus”, que eu vou traducir, libremente, por, O fin, o fin catastrófico, sempre coroa as obras mal feitas!

Xosé María Gómez Vilabella