CASTRO VERDE:
Toponimia histórica e proposta de reparación da forma
gráfica do seu topónimo oficial.
Por
Ricardo Polín
Filólogo e escritor
Doutor en Língua e Literatura
Profesor de Didáctica da Lingua e Literatura no Campus de Lugo da
Universidade de Santiago
e de Lengua e Literatura Galega na ensinanza media
Experto no Camiño Primitivo de Santiago, primeira ruta xacobea
Socio da Asociación de Amigos do Patrimonio de Castroverde
a) Introdución: Importancia simbólica e cultural da
toponimia.
A propósito das solucións actuais para
designar as cousas, Hélder Pacheco comentaba que “Os nomes modernos, sem a
impregnação das vivências pessoais, são arremedos dos de outrora", herdos de
formas populares que dependían dos hábitos e das profesións. Eis por qué a
toponimia adquire tal relevancia para as máis variadas áreas e disciplinas,
principiando pola lingüística e seguindo pola historia, a xeografía, a xeoloxía
ou a botánica, con particular afectación no que atinxe ao patrimonio cultural
dos pobos, ás súas raiceiras arqueolóxicas ou á museoloxía.
Aínda como estudo da orixe lingüística ou histórica dos nomes de lugares,
habitados ou non, e simplesmente como a maneira de designar localidades polos
seus nomes, a toponimia é un saber cultivado de xeito contemporáneo (mesmo en
Portugal é desenvolvido por J. Leite de
Vasconçellos sobre todo a partir dos inicios do século XX), converténdose nun
instrumento fundamental para o rexistro monográfico da historia dos diversos
modelos de asentamento e mesmo da biografía dos seus moradores.
É por isto que Henrique Braz (1985, p. 247) deduce que o modo como son
indicados e coñecidos os diversos lugares dunha rexión non é indiferente para a
Historia e tampouco se pode considerar como o resultado da casualidade ou da
vontade caprichosa, senón froito directo ou indirecto do acordo popular, pola
necesidade de fixar especificamente cada un dos sitios da terra mediante unha
designación concreta que os distinga –ao igual que aos seres humanos se lles
asigna nome propio para os diferenzar dos seus semellantes-, labor que se fai
indispensábel na procura de eficacia nas relacións sociais e económicas.
O estudo e o respecto aos nomes locais non é só curioso polos enigmas e
problemas que leva implícitos, polas hipóteses e conxecturas a que se presta,
senón principalmente polos elementos que fornece á historia e á política do
medio no que se exerce, polas achegas que pode carrexar para a reconstitución
dunha época remota da vida dun pobo, toda vez que os moradores nomeaban as
cousas e os sitios, deixando que a tradición fixese o resto.
Mais tampouco se debe esquecer a politización a que adoito son sometidos
os nomes tradicionais, a artificiosidade introducida por vía oficial,
preteríndose os intereses populares e os seus usos, de modo tal que as
designacións populares son as primeiras en seren substituídas por antropónimos
que responden ao "gosto" e intereses dos gobernantes, ocultando que a
toponimia se apresenta como de vital importancia para o coñecemento da historia
local, tamén rexistrada en crónicas e romances, camiños, lendas e costumes, de
aí a necesidade de promover a elaboración de inventarios de topónimos vivos e
dos que xa entraron en desuso ou están en vías de elo, mesmo dos que foron
substituídos, indagando nas razóns da súa mudanza ou esquecemento, contribuíndo
de paso ao coñecemento da historia local do país, do seu pasado e identidade,
saberes que adoitan continuar na memoria das persoas que os atesouran por
herdanza dos seus anciáns, mais que agora teñen dificultades para os trasladar
ás novas xeracións nun momento histórico en que os testemuños materiais e
intanxíbeis se apagan a grande velocidade debido ao despoboamento ou á acelerada
expansión urbana, á uniformización descaracterizadora da idiosincrasia local,
onde os topónimos garanten en parte a identidade do lugar.
b) O topónimo CASTRO VERDE: fundamentos históricos, filolóxicos e
documentais. Proposta de restauración gráfica da súa forma oficial.
Nome relevante ao coincidir con un topónimo maior pertencente ao ámbito
xeográfico galego e de outras partes do globo. Adopta a forma de topónimo
composto que se ordena alfabeticamente como se de unha palabra soa se tratase.
Algunhas dúbidas e vacilacións sobre a súa grafía correcta poden ter a
súa orixe no feito non seren estudados de modo específico, por descoñecemento
da súa etimoloxía ou da súa documentación antiga. Trátaríase, pois, dun
topónimo composto de máis de un elemento e nas circunstancias actuais resulta
fundamental para os galegos recoñecermos as formas e significados dos seus
compoñentes, bastante desvirtuados ao se escreberen apegados, impedindo
identificar con clareza suficiente as formas plenas na escrita, feito que
actuaría en beneficio de unha maior facilidade para identificar as dúas
unidades lingüísticas e unha maior fidelidade á tradición gráfica e documental
alusiva a este topónimo na historiografía galega previa á súa contaminación
escrita derivada de procesos de hibridación e interferencia ben coñecidos por
todos.
Semella obvio que a existencia de dous acentos principais non debera ser
criterio suficientemente válido para xuntar estes dous elementos ou unidades
morfolóxicas integrantes do topónimo, a non ser que se primase a tendencia
castelá en detrimento da nosa tradición gráfica anterior ao impacto evidente dos
usos notariais dos escribas aleccionados atendendo a postulados alleos á
herdanza escrita no país.
En consecuencia, estamos diante dunha forma toponímica formado por dous
constituíntes comúns e identificábeis, sen variantes dialectais, concertados en
xénero e número, onde non existen elementos irrecoñecíbeis nen soldados por
vogais idénticas ou fenómenos consonánticos deste teor, sen mudanza profunda no
vogalismo átono nen castelanización que impida a súa interpretación.
Por razóns de prestixio e identidade histórica nun concello de gran
aboengo señorial na Idade Media e mesmo en etapas posteriores, coidamos que
cómpre excluír solucións vulgares, preferindo a norma culta consoante coa
tradición documental galega previa a dita deriva, ou sexa, a potenciación da forma
plena na escrita sobre a reducida ou aglutinada, mesmo habilitando un tempo
transitorio de convivencia que permita a divulgación e recoñecemento da solución
máis plenamente histórica, remitindo á norma xeral, utilizaríamos maiúsculas
iniciais en ambos compoñentes do nome propio do municipio.
No caso de tratados que son obra de filólogos e historiadores
portugueses, este topónimo remóntase ao étimo CASTRUM VETERIS 'castelo ou
castro antigo, veterano, recinto militar moi vello ou abandonado polos seus
ocupantes', remitíndose de camiño ao lat. CASTRA 'campamento militar', hipótese
acrecentada por solventes prospeccións arqueolóxicas que remontan a trama urbana
do Castro Verde portugués e o seu tecido viario á presenza de un antigo
campamento romano, por extensión e latinización da forma CASTRUM,
inmortalizando a historia local na Idade Antiga, segundo aparece na simboloxía
fundamental do brasón da vila portuguesa e tamén da galega: un castelo verde
identificado coa propia populación, co castro máis antigo, o recinto histórico
que conformou o xentilicio "castrense", a divisa señorial á que
curiosamente acompaña tamén a cruz de Santiago referida á importante encomenda
dos cabaleiros desta orde militar da que o Castro Verde portugués foi parte
integrante, como o Castro Verde galego o foi da vía primitiva a Compostela, na
que ocupou unha posición estratéxica e do que atesoura centros hospitalarios de
referencia na cultura xacobea.
Malia o ditame da Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia do 28 de
marzo de 1980, coidamos que agora chegou o momento de lembrar os antecedentes
históricos deste topónimo maior, tanto na súa estrutura lingüística e
significación ou translación semántica, canto na súa expresión gráfica e
fundamentos etimolóxicos, non sendo o único caso no que opinamos que o
nomenclátor oficial vulnera o respecto debido aos testemuños documentais
antigos no que atinxe á toponimia castroverdense en territorio galego, segundo
ocorre, por exemplo, co fitónimo da parroquia de A Meda, contravindo a
reiterada presenza de Ameda (suf. –eda 'abundancia', neste caso 'terra de
amieiros') en documentos dos anos 998 e 1032 (Ameneta) ou de 787, 1130, 1172, 1179, 1185 e 1189 (Ameneda), sendo aínda máis clarividente
a referencia á "ecclesia Sancti Jacobi de Ameneda" (agora transcrito
como "igrexa de Santiago de A Meda", confundida co lat. META 'meda')
ao citala como posesión do mosteiro de Vilafrío (vid. BCML IX, p. 3133, nº
199b).
Deturpacións semellanes estarían a afectar á toponimia castroverdense de
San Paio de Arcos -adoito representada como “Sampaio”, mesmo suplantando o primitivo
nome persoal do lugar por medio do haxiónimo alusivo ao mártir tudense Sanctus Pelagius (ano 925)-, deturpación
semellante á que reduce popularmente o topónimo de San Miguel do Camiño –común
“San Miguel” no canto de “Camiño”, ao paso da vía primitiva a Compostela por
estas verdes e nobres terras-, á forma Vilafrío
(aparente discordancia gramatical que agocha un orixinario Vilarfrío, documentado inicialmente como Villarfrigidum (1130), logo Villar frigido (1172) ou Villarfriu (1162) e, por suposto, ao
nome da freguesía máis extensa do municipio: MONTE CUBEIRO –sen a moderna
aglutinación oficial Montecubeiro- que
aínda se fai constar na relación de parroquias castroverdenses efectuada por
Manuel Amor Meilán (Geografía del Reino
de Galicia, vol VIII, tom. 1º, Ediciones Gallegas S. A., La Coruña, 1980,
pp. 235, 239) e outras citas documentais, como única denominación relativa á
antiga xurisdición de Monte Cubeiro ou do Monte
Cuperio (Cubarium Montem o ano 572, Montem
Cuparii en 1120 ou Monte Cubario
en 1225, con probábel alusión á presenza abundante de mámoas ou “cubas” de
sepulturas en dito monte, maiormente nas Medorras do lugar de Santo Adrao ou
nas minas do Campo de Eiladrán, ao pé do Pradairo -en todo caso, forma
desglosada que aínda perdura nos escritos de López Ferreiro.
No relativo ao topónimo maior do fermoso municipio lucense, a principal
referencia documental de carácter antigo semella figurar na colección
diplomática de Oseira (vid. M. Romaní
Martínez, 1989, nº 180), escrito Castrum
Viride (cf. tamén Sánchez Belda,
Luis: Documentos reales de la Edad Media
referentes a Galicia, nº 514).
É así que o 12 de maio de 1218, Afonso IX dóalle a dona Tareixa Yáñez a
vila reguenga de Formigueiros en terra de Alba de Búbal ("Facta carta apud
Castrum Viride in Bolanos,
XII die madii Era Mª CCª Lª VIª").
Deste sintagma bimembre farase reiterado fincapé nun novo estadio como Castro Viride en aparicións case
coetáneas ao longo do século XIII: o 26 de maio de 1222 (Nomenclátor toponímico medieval da diócese de Lugo, nº 147), na
Colección Diplomática de Cañizares (CDC); igualmente, o 22 de marzo de 1235 (NML 147), en xaneiro de 1236, en 1240 e
1253.
Cara finais do mencionado século, temos xa consolidada a forma moderna
que pon nome a este municipio de rancia estirpe, de tal maneira que o 27 de
xullo de 1277 aparece citado en escrito no que Gomez Gonçalvez vende a Tereysa
Gomez varias herdades no concello veciño de Pol: "Feyta a carta martes,
cinco dias por andar do mes de julio, era de mil et CCC et quinze anos. Eu
Affonso Eanes notario publico del rey en Castro Verde, fuy presente et a rogo deste Gomez Gonçalvez o
sobredito, fiz esta carta et pus en eia meu signo [Signum]" (Rey Caíña,
José Ángel: Colección Diplomática del
Monasterio de Sta. Mª de Ferreira de Pallares, nº 270; vid. M-A Rey Caíña, Universidad de Granada, 1982).
Temos xa, pois, a resolución plena dos dous compoñentes, tanto máis
atendendo á fundamentada hipótese sobre a presenza en orixe dun nome persoal
latino VIRIDIUS ou VIRDIUS que lle daría un carácter xentilicio ao topónimo (vid. Ares Vázquez, N., Lvcensia, nº 18, 1999, p. 43),
remontando a súa raíz etimolóxica a un iniciático CASTRUM VIRIDII ou CASTRUM
VIRDII asociado a un destacado dono deste recinto castrexo que recibiría o
nome de VIRIDIUS ou VIRDIUS (vid.
Solin, H. e Salomies, O.: Repertorium
nominum gentilium et cognominum Latinorum; Hildesheim, Zürich - New York,
1988), postergando e anulando case completamente nas guías eclesiásticas a antiga
denominación como Santiago de Vilariño ou Villarino,
logo de que o 30 de xuño do ano 897, Afonso III restituíse á sé lucense a ecclesiam Sancti Iacobi de Villarino (vid. M. Risco, España Sagrada, XL, 388), nome atribuído ao pequeno burgo asentado
aos pés do castro e fortaleza medieval (actual barrio d' A Praza [do Rolo]),
valiosos restos históricos que están nos alicerces da vila actual e capital do
municipio, cuxo topónimo figura transcrito graficamente con forma aglutinada Castroverde fundamentalmente a medida
que avanza a influencia e presión notarial castelá, así como a bibliografía de
orixe española como é o caso do Diccionario
Geográfico de Pascual Madoz (1850), o Catastro
del Marqués de la Ensenada (1853) ou a Geografía
de Amor Meilán (s. d.), por citar algúns exemplos xa dominados pola moderna
deriva hispana, coa excepción do que podería entrar no ámbito xeral da
vacilación en mostras ortográficas como a documentada en 1236 (Nomenclátor toponímico medieval, 146).
Outras achegas documentais do catorce e do quince podémolas encontrar,
por exemplo, en documentos procedentes da basílica lucense (vid. Portela Silva, Mª José: Documentos da Catedral de Lugo. Século XIV,
2007, 2 vols. e Ibid. Século XV,
1998; col. Fontes para a historia de
Galicia, Consello da Cultura Galega – Sección de Patrimonio Histórico),
nomeadamente os correspondentes ao 12 de Abril de 1306 (Madrid, AHN, Cód. 416 B, fol. 36r), cando Arias
Peres de Paramo lle vende ao cóengo Fernan Arias o casal da Lama en Villaeyriç e propiedades en Sayoane de Pena no casal de Saa (DCL
45), figurando como testemuña "Martin Peress clerigo, fillo de Pedro
Miguelles que foi de Castro Verde");
un pergamiño de letra gótica cursiva en galego asinado o 12 de Febreiro de 1335
(Madrid, AHN, Carp. 1332 E/1),
momento no que Aldara Rodrigues, filla de Gonçalvo Rodrigues de Recesende e de
Maria Eanes, vende a Diego Fernandes de Neyra e á súa esposa Tareyia a terza
parte da súa herdade en Sobrado, a montes e a fontes, así como dúas partes de
unha casa en Recesende (DCL 322, onde
constan entre as testemoyas
"Lopo Aras de Furis et Vasco Rodrigues, morador en Castro Verde") ou o pergamiño correspondente ao 1 de Marzo de
1386 (Madrid, AHN, Carp. 1332 G/10
bis) no que o Cabido de Lugo lle afora unha herdade a Fernan Peres, clérigo de Sant Çibrao de Reçessende (DCL 869), facéndose referencia a que se
trata de "a nosa herdade de Reçesende que he da nosa mesa, que foy de Pero
Boudon de Castro Verde, que
he sub signo de San Çibrao de Reçesende").
Porén, coa chegada do catrocentos, a forma desglosada do topónimo, fiel
á estrutura morfolóxica e ortográfica orixinaria canto á raíz etimolóxica do
mesmo e á súa constatación documental, aparece xa claramente desprazada en
beneficio da solución aglutinada, aínda alternativa no século anterior.
A falta de potenciación do topónimo Castro
Verde en favor da súa equivalencia moderna por aglutinación gráfica (presente
en Zamora e Valladolid) é un feito que semella ir ligado a un proceso
administrativo claramente centralista, tratándose dun caso no que dita opción oficial
semella tan doada de corrixir como o é de restaurar a solución histórica, aínda
máis tratándose dun topónimo singular no noso nomenclátor (aliás feita a
excepción dunha homónima e pequena aldea ourensá de San Cibrao das Viñas), non
tanto no que atinxe á súa reiterada presenza na antroponimia galega e
nomeadamente na onomástica dos nosos apelidos.
Igualmente, coidamos que o descoñecemento da nosa tradición escrita
mesmo desde o renacer político e cultural do século XIX, non debera ser tomado
en conta como argumentación válida a esgrimir entrado xa o século XXI, onde non
semella procedente considerar a ignorancia como criterio preponderante ou razón
xustificada para non realizar as oportunas correccións no uso escrito do noso
gran referente toponímico municipal e mesmo señorial ou comarcal a través de
emblemáticas denominacións como “Señorío de Castro Verde”, “Condado de Castro
Verde” ou “Terras de Castro Verde”. (Evidentemente, resulta difícil asumir a
cobertura oficial da forma gráfica do topónimo Cabo Verde, por exemplo, mais non a histórica do noso Castro Verde, cousa que parece escasamente
rigorosa ou equitativa).
A maior abondamento e como apoio desta análise diacrónica, a localidade
zamorana de Castroverde de Campos, irmandada co concello homónimo galego,
remonta igualmente as súas orixes toponímicas á forma latina Castro viridi, documentada de xeito
temperán con data 7 de Xaneiro de 1201 no coñecido como Fuero de Castroverde, incluíndo coherentemente na súa versión
romance a solución equivalente Castro
verde, forma gráfica igualmente reiterada en documentación
correspondente aos séculos XIII e XIV.
Así, no famoso Cronicón de
Valladolid (1333-1539), podemos ler a seguinte noticia de data 11 de Xullo
de 1456: "Murió Suero de Quiñones, fijo de Pedro de Quiñones en Berceal xj
de julio, ó cerca de Castro Verde
en una pelea que ovo con Gutierre Quixada, do le mataron los peones año de
mcccclvj" (ed. facsimilar, Valladolid, 1984).
Igualmente, na Colección diplomática
Castroverde de Campos (Zamora, 1201-1334) -cartulario recollido por F.
Pablo Fernández Alcalá nos anos noventa do século XX- publicada na revista Archivos Leoneses (1991), encontramos
referencias a esta vila reguenga, entre outros, nos documentos nº 2, 4, 32, 33,
34 e 35. Resulta especialmente relevante o "fuero de población concedido
por Alfonso IX de León a la villa de Castroverde de Campos y sus aldeas",
datado en León a 7 de Xaneiro de 1201, importante carta-puebla que reflicte no seu articulado até en 25 ocasións a
referencia toponímica a Castro verde,
única solución presente ao longo do escrito, sen a menor vacilación (vid. B.,
Castroverde, ff. 1r-18v e C., AHPZ,
Pergaminos, c. 10, núm. 1): "facemos vos carta al conceio de Castro verde de bonos ffueros..."
(introd.), "Clerigos de Castro
verde que y morasen..." (art. 1), "vezinos de Castro verde non pechen
omiçidium..." (art. 2), "Los cavalleros que en Castro verde morasen..." (art. 4), "Todos los vezinos de Castro verde rrespondan..." (art.
5), "Et las biudas de Castro verde
non dan al sseñor huesas." (art. 7), "Et ssi alguno matare al vezino
de Castro verde muera por
ello..." (art. 8), "e non sea mays cogido en Castro verde..." (art. 9), "Si entre christianos o judios
o moros moradores en Castro verde
fuere algun escandalo..." (art. 20), "Todo ome que ffuere vezino en Castro verde o en sus aldeas..."
(art. 22), "Si algun fiio de algo en Castro
verde ffuere vezino..." (art. 23), "Todo ome que en Castro verde oviere casas..."
(art. 27), "Aquel que en Castro
verde ffuere vezino o en sus aldeas e oviere casas..." (art. 28),
"En Castro verde nin en sus
aldeas pelea, non cora..." (art. 30), "Si el vezino de Castro verde que cavallo e armas
oviere..." (art. 35), "Todo vezino de Castro verde que casas propias ovier en la villa..." (art.
37), "Todo vezino de Castro verde
non sea vasallo de otro..." (art. 38), "El ssennor de Castro verde la su debda rrescibala en
la villa..." (art. 39), "Todo vezino de Castro verde que ovier cavallo..." (art. 46), "Todo
mercador que venier a Castro verde
la terçia parte del portadgo..." (art. 47), "Daqui adelantre todas
las querellas quese fecieren en Castro
verde..." (art. 48), "vos otorgamos allos que ayades a Castro verde con todos sus terminos
(...) con toda vuestra generaçion de Castro
verde (...) a vos el conceio de Castro
verde e atodos los que aqui morar vinieren (...)" (colof.).
No que atinxe á carta de concordias entre o bispo de León e o concello
de Castro Verde de Campos, tirada da mesma colección diplomática, na contenda
que sostiñan en relación cos seus respeitivos dereitos sobre os moradores de
Villafrontín (13 de Marzo de 1259; A.,
ACL, núm. 1535 e B., Castroverde,
f. 24r-v), constátase unanimemente a forma Castro verde en todos os rexistros ("llievenlas a Castro
verde", "los de Castro verde
ffagan della asi como fezieren", "entre sacador nin cogedor de Castro verde", "el conçeio de
Castro verde", "sea de Castro verde o de su alffoz",
etc.).
Na carta do rei Alfonso XI asinada en Valladolid a 16 de Febreiro de
1332, que pon fin aos agravios cometidos polo meiriño real, mandando que se
faga emenda dos danos, en razón do privilexio posuído por esta vila desde
tempos pasados (B., Castroverde, f.
37r-v), reitérase univocamente o topónimo Castro verde na súa histórica forma ortográfica ("la dicha
villa de Castro verde",
"alcaldes de Castro verde",
etc.).
Outro tanto sucede co privilexio outorgado por Alfonso onceno cara 1334,
segundo o cal lles concede a vila de Castro Verde a don Juan Núñez e a súa
dona, ordenando ao concello que os reciba como señores da vila e que lles faga
preito e homenaxe (B., Castroverde,
f. 42r), con rexistros unánimes a favor da forma desglosada do topónimo
("conçeio de Castro verde de
Canpos", "villa de Castro
verde", "lugar de Castro
verde", etc.). Xa con data 7 de Outubro do mesmo ano, estes mesmos
personaxes, señores de Biscaia, prometen mediante carta asinada en Lerma,
conservar todos os privilexios do concello de Castro Verde (B., Castroverde, f. 34v), aludindo aos "omes
bonos de Castro verde de Canpos,
mios vasallos" e posteriormente, en privilexio sen data, perdoan ao
concello todas as accións puníbeis da xustiza que puideran ir contra el (B., Castroverde, f. 36v), citándose
expresamente o "conçeio de Castro
verde de Canpos" ou "la villa e la alcazare de Castro verde".
Malia a obsesiva reiteración oficial da forma aglutinada na etapa
contemporánea, unha simple ollada a algunhas copias manuscritas do padrón
municipal, follas catastrais ou estatísticas tomadas de xeito espontáneo
durante as últimas décadas, aínda mostran ben ás claras a tendencia natural de
moitas das nosas xentes a trascreber este topónimo galego coa forma gráfica
autónoma en cada un dos seus dous compoñentes, sen facer casamento de ambos,
senón simple acompañamento, como é o caso que reproducimos parcialmente a
seguir:
En todo caso, a restau ración gráfica
do topó nimo oficial para este muni cipio galego toma especial significación logo
do protocolo oficial de irmandamento co seu homónimo portugués (Cámara
Municipal de Castro Verde) no Baixo Alentexo, distrito de Beja, que comprende
unha área de 567 quilómetros cadrados e cinco freguesías nas que viven preto de 7.800 habitantes, compartindo entre ambos grandes afinidades históricas,
culturais e socio-económicas onde as irmandades lingüísticas a través do tronco
galego-portugués tampouco parecen ser cuestión menor desde o momento en que
ambos comparten referentes documentais ben evidentes, mesmo tamén extensíbeis
ao caso da forma medieval en municipios españois cos que comparten topónimos, sexa
o zamorano de Castroverde de Campos ou o vallisoletano de Castroverde de Cerrato,
por máis que estes dous adopten criterios gráficos diverxentes a contemplar no
ámbito concreto da lingua castelá.
En
San Tomé do Val de Lourenzá, primavera de 2012.
Apéndice
protocolario de irmandamento.-
http://amigosdopatrimoniodecastroverde.blogspot.com.es/2007/09/carta-dos-irmandamentos-entre-os.html
___________________________________
Currículum do autor:
É
profesor universitario de Didáctica da Lingua e a Literatura no Campus
de Lugo da Universidade de Santiago e de Lingua e Literatura Galega na
ensinanza media. Autor de numerosos estudios de historia da literatura
galega, crítica textual e edición de textos antigos, está especializado
en lírica baixomedieval galego-portuguesa e é experto no Camiño
Primitivo de Santiago, primeira ruta xacobea por Lugo capital.
Obras realizadas
Recibiu
o premio extraordinario de doutorado por O derradeiro século da lírica
medieval galego-portuguesa (Madrid, 1954, cinco volumes), o Premio da
Crítica de Galicia por Cancioneiro galego-castelán. Corpus lírico da
Decadencia (1350-1450) (Edicións do Castro, 1997), o Premio Literario
Ánxel Fole por A poesía de Codeseira (Lugo, 1997) e o Premio do
Ministerio de Educación e Cultura á edición por A muller tradicional
(Xerais, Vigo, 1996). Ademais, é o autor de O costumismo decimonónico
galego (Madrid, 1989), A víspora de San Xoán en Montecubeiro e outros
poema galegos (Lugo, 1992), A poesía lírica galego-castelá (1350-1450)
(Universidade de Santiago, 1994), As cantigas mariñas no país de Breogán
(O Castro, 2000), Homes do país (Xerais, Vigo, 2000), A primeira
luzada. Obras completas de Francisco de Fientosa (edición, estudio e
notas) (Edicións do Castro, 2003), Folla bricia. Poesía galega completa
de Xosé Crecente Vega. Edición crítica e estudio (Xunta de Galicia,
2003) e Camiño a Lugo. Guía histórica e cartográfica do Camiño Primitivo
de Santiago na urbe e señorío lucenses (Ed. A Nosa Terra, 2004).
Outros datos de interese
Ten
unha extensa obra dispersa en revistas especializadas, tanto de
historia e filoloxía medieval, decimonónica ou contemporánea,
importantes achegamentos á poesía chairega de autores falecidos ou
esquecidos e abundante obra inédita a punto de entrar no prelo.
,+Antonio+Figueroa+(GDR+Terras+de+Lugo),+Adela+Figueroa+(ADEGA)+e+Ricardo+Pol%C3%ADn+(estudoso+do+Cami%C3%B1o+Primitivo).jpg)
