A Voz de Galicia 08/02/09

8/2/2009 Os mellores séculos de Castroverde

Un ciclo da Asociación de Amigos do Patrimonio achega a historia local aos estudantes da man dun profesor da USC natural do municipio

Autor:

Data de publicación:

00da noticiaEnvíando datos... Espere, por favor.

· Grazas.

Volver

O actual municipio de Castroverde é unha zona cunha historia chea de acontecementos e épocas de esplendor, como o testemuñan os numerosos vestixios que quedaron de todas as etapas. Para difundir o seu coñecemento entre os estudantes, a Asociación de Amigos do Patrimonio de Castroverde e o C.P.I. organizaron unha conferencia, impartida polo profesor de Historia da USC Hortensio Sobrado, natural deste concello.

Na campaña 1987-88 foron efectuadas escavacións arqueolóxicas na Cova dá Valiña, do Paleolítico superior. O profesor sinalou que alí estiveron os primeiros poboadores e apareceron os restos de animais e os materiais líticos máis antigos.

Tamén do período prerromano hai destacadas mostras da actividade humana nesta parte da provincia mediante a existencia de castros. No alto medievo, Sobrado referiuse a un acontecemento considerado case mítico. Trátase da batalla do Monte Medulio que, segundo dixo, atribúenlla en lugares moi distintos, pero segundo algúns indicios puido ser en Montecubeiro. Precisamente, nesta parroquia tamén se desenvolveu no século VIII a batalla contra o rei Silo, na que se enfrontaron este monarca asturiano e os nobres galegos.

O profesor, especialista na Idade Moderna, referiuse aos vestixios de cenobios, como a igrexa de Soutomerille, na que os especialistas non se poñen de acordo se se encadra no estilo hispanovisigótico ou no mozárabe, dadas as analogías que pode haber.

O señorío de Castroverde é un período especialmente interesante, a tenor do sinalado por Hortensio Sobrado. O castelo centrou a atención e as sucesivas familias de nobres ás que pertenceu. No século XIV pertenceu aos condes de Lemos e 200 anos máis tarde pasou a mans dos Altamira, que tivo alí o señorío e que o conservou durante dous séculos.

A Idade Moderna, desde o XVI ao XVIII, Castroverde atravesa un bo período económico, baseado na actividade agraria e gandeira; aumenta a poboación e hai algunhas actividades complementarias, entre as que destaca o tecido de liño en Montecubeiro, parroquia que, como quedou patente na disertación, mantivo un protagonismo constante ao longo dos séculos.

Sobrado, que foi presentado polo presidente de Amigos do Patrimonio de Castroverde, Manolo Muñiz, referiuse igualmente aos fidalgos que ocupaban os pazos de Vilabade, Carballedo e Pena, así como á Casa de Vilariño de Rebordaos e Cellán de Mosteiro. Familias como os Osorio ou os Santiso alcanzaron gran influencia e poder.

Os alumnos do colexio de Castroverde profundaron nos seus coñecementos sobre a historia local

Conferencia do historiador Hortensio Sobrado, nado no Concello

Breve resume da conferencia de Hortensio Sobrado

O luns, día 2 de febreiro tivo lugar a primeira conferencia do ciclo da historia de Castroverde. Hortensio comenzou facendo referencias á prehistoria e, máis concretamente ao Paleolítico superior. Desta época temos boa mostra en Castroverde, na Cova da Valiña en Bolaño. Facendo referencia aos destrozos que tivo a Cova nos anos 1.960, onde se destruíron uns 15 ou 20 metros da cova. Logo explicou como nos anos oitenta foi excavada por un grupo de arqueólogos, entre os que se encontraba un dos nosos socios, César Llana. Na cova encontráronse restos de animais moi diversos, desde restos de hienas, cabalos, osos, xabaríns, bisontes, coellos, lebres, cervos... , todo isto está a dicirnos que a cova estivo habitada hai uns 30.000 anos. Non se acharon só restos de animais, senón tamén industria lítica, é dicir, pezas de cuarzo, caliza, etc. ata un total dunhas 130 pezas, que nos están indicando que a cova estivo habitada. Lástima que a cova non estea totalmente estudada, limpa, sinalizada e recuperada para un museo.

Se isto o tivera outro pobo, estaría totalmente recuperada.

Logo pasou a falarnos da cultura do Neolítico, que en Castroverde temos poucos restos, mais hai referencias como poden ser as covas dos mouros en Marrondo e topónimos que fan referencia a esta época, como poden ser o Xuncal en Espasande, Cellán e outros restos en parroquias como Serés, A Meda, Miranda ou lugares como Santadrao, etc.

Seguindo pasou á Idade de Bronce, onde non temos restos. Logo fíxonos referencia á época castrexa (S. VI a. de C. S. IV d. de C.) Castros témolos por todo o Concello e, onde hai unha parroquia ou lugar alí hai un castro. Citamos o Castro Peón, a Croa de Soutomerille e o Castro da Pallota (prácticamente desfeito), todos eles na parroquia de Soutomerille, a Croa de Xivil, o Castro onde está a fortaleza de Castroverde, os castros de Goi, as Croas de Pereiramá, o Castro do Vilar, a Croa de Furís, etc.

Da época romana, referencias a Montecubeiro e, a un dos posible lugares onde os nosos antepasados se inmolaron antes de ser conquistados polos romanos.

Da época medieval. Temos referencias, polo menos, na toponimia, aos Suevos: Recesende, Frontoi, Vilacote... Referencia ao condado do Flamoso. Un dos once condados de Lugo. Da época visigoda, temos a aspilleira de Soutomerille, aínda que haxa a discusión se é mozárabe ou visigoda. Temos mostras desta época alto medieval, nos sartegos de Recesende ou Goi.

Referencias a San Martiño de Bolaño, Vilabade, Soutomerille, Cellán, etc.

Finalmente fíxonos referencias á Fortaleza, desde a época dos Castro de Lemos, pasando polos Altamira. Explicando o que rodeaba o castelo, as posesións e construción do mesmo, ata o estado no que se encontra actualmente.

Xa para rematar, alusión á importancia de Castroverde e á súa Fidalguía que podemos ver nos pazos de Vilabade, Carballedo, Folgueira, Cellán, Villarino de Rebordaos ou outras casas grandes, dos Osorio, dos Llamas, etc.

Dicir que toda a exposición estivo ilustrada cunha presentación de todos os restos e monumentos. É dicir, que foi unha exposición moi ilustrativa e sintética, felicitacións e, moitas grazas, Hortensio.

Saúde e Terra. Manolo Muñiz

“Agora han poñer outros nomes ....

DA COVA DA SERPE, A PENA DA MOURA E A DEVASTACIÓN DOS SÍMBOLOS

Por

Ricardo Polín

Doutor en Filoloxía e investigador

“Agora han poñer outros nomes, que se olvidan…”, resolveu a miña vella logo de invocar o topónimo “Caxadoiro”, perdido na montaña e na memoria. Ela decatouse de que eu reparaba na palabra, que me quedaba con ela apresa e que a repetía asegundando o seu relato sobre o lugar das antigas canteiras para levantar as casas de antes, as rústicas moradas das nosas aldeas, pedra dos arredores carrexada en rastros costa abaixo, con tres parellas de bois no máis supino, esforzos que precisaban da forza comunitaria.

A Cova da Serpe, linde singular da Terra Chá, fito orográfico e emblema da comarca, cova e probábel refuxio e abrigo paleolítico, vai ser asaltada por un exército de aeroxeneradores, os deuses da posmodernidade. Por toda defensa fronte á invasión dos xigantes, a serpe que habita no oco mouro da serra, no escudo de Friol, a que un día apreixou ao infortunado amante de Benta, a filla de Lopo das Seixas, señor da fortaleza de Narla, impedindo tan ousados amores. Contra o impacto visual, o valor etnográfico, o simbolismo xeográfico e cultural no camiño do Norte que vai para Sobrado dos Monxes. Queren o corpo e arrincan a alma. Máis nada. Tampouco menos.

En Verín, o avance impenitente da autoestrada cara a querida terra portuguesa está a piques de esmagar a Pena da Moura, constante nas vidas e nos soños das xentes da bisbarra de Monterrei. Malia as protestas, ninguén preveu o desastre. Agora os promotores propoñen disimular o atentado trasladando a enorme rocha fóra do asentamento de seu, logo de amordazala con grandes enxeños mecánicos. Facerlle unha ortodoncia ao fito natural, desvitalizalo, matarlle o nervo.

Castelao diría: -Non vos riades, que o conto é triste. Concordo co prof. Mariño Ferro que neste noso país, os símbolos están a se converter en mercadorías, os valores en negocio, mudando en renovábeis as enerxías que non admiten ser anovadas ao perderen a razón de ser, avaliando fragmentariamente o que constitúe por si unha unidade. Consigo levan a penitencia. A aldraxe e o baleiro espiritual de todo un pobo vendido ao mellor licitador.

Porén, arestora unha excelente investigación recolle a talasonimia do sul da costa galega: mil trescentos nomes cos que os nosos mariñeiros identificaron cada cacho de mar, mesmo do fondo do mar, as leiras do mar, que teñen por todo protocolo a tradición, o caderno das marcas. (A felicidade consiste en coidar o espírito, os recursos internos necesarios para manter a calma. O que importa é a interpretación dos feitos).

-Agora han poñer outros nomes…

Miscelánea

Re- flexión

Non corrixir, que está ben escrito: re-flexión, volver a flexionar, recapacitar. ¡Enderezar rumbos! Se o queredes dun xeito máis científico: Reflexión = Cambio de dirección dun corpo ou unha onda ao chocaren cun obxecto opaco ou superficie reflectora.

Iso fixeron aqueles economistas do New Deal baixo a batuta de Franklin Delano Roosevelt, pero cun acerto relativo, en moitos aspectos negativo, cunha re-flexión un tanto soberbia, porque lles faltou humildade, humildade e sabenza, xa que volveron a caer na crise, ano 1937. ¡É o que teñen as curas en falso, que se pode re-caer! Menos mal que detrás veu Keynes, Keynes e mailos seus seguidores! Pero isto é moi complexo para unha simple re-flexión sobre o tema.

Na nosa bisbarra, e as demais polo estilo, faltounos gravar en letras indelebles aquela sentenza de Paco Sarille (súa irmá Celsa, agora en Castroverde, coa súa boa memoria, seguro que aínda se lembra diso) cando chegou á casa patrucial e atopou a seu pai gozando dos roxóns, e animando aos invitados: “¡Comede e bebede, que un día é un día!”. Nisto, a solemne imprecación de seu fillo, do Paco, desde a porta da cociña: “¡Ay, Sarille, acuérdate que hay mañana!”.

Iso, ese esquecemento, non foi só en Galiza, senón, e tamén, en España; e con España, en medio mundo, particularmente no occidental. A euforia do consumo, a competencia no gastar e no lucir, ese salto mortal desde o sector primario ao terciario, esquecéndonos de producir, ¡esquecéndonos de engadir valor ás cousas! Se estivese vivo o amigo Carreira, pero algún daqueles alumnos coido que se lembrará diso, serviríame de testemuña de que pasei unha hora, larga, expoñéndolles aos rapaces de Castroverde que o único valor con absoluta categoría económica estaba, estarao sempre mentres dure a civilización actual, en …, ¡engadirlles valor ás cousas!

Iso de que nada se crea nin se destrúe está ben, é certo, en física, pero en economía, non! En economía imos mal se non creamos superávits, reservas; se non afianzamos o mañá, se damos preferencia ao consumo sobre a inversión. Tamén cómpre lembrar que a produción non pode ignorar estas premisas: qué, cómo, cándo, e para quén. En definitiva, se non lle facemos caso a Paco Sarille, que en paz estea, pero non lla supoño absoluta porque estará lembrándose da nosa, maldita, imprevisión. Un dito frecuente naquelas mesas misérrimas da posguerra era iso de, ¡Hai que comer para vivir, pero non vivir para comer! Cómese de moitos xeitos: Pola boca, polos ollos, coa envexa do veciño que se permite certos luxos…

Cando eu era rapaz, nunha parroquia limítrofe había un pai que tiña sona de acabador porque vendía leiras para enxaldar as fillas, para presentalas, digamos que, ¡en sociedade! Pois non, non era certo, que aquel pai o que facía era, ¡inverter! E fíxoo con tanto acerto que hoxe andan por aí os seus netos feitos uns potentados. (É certo, pero non vou dicir quen).

As crises, á larga, son boas. Fan corrixi-lo rumbo, discernir entre actividades básicas, de futuro, e consumos estériles. Tampouco é cousa de aperta-lo cinto, pois hai uns mínimos vitais; uns mínimos cadora máis altos porque así o esixe a nosa culturización.

Estou escribindo, coido que con sinxeleza, adrede, pois algo máis teño a obriga de saber, porque a miña intención, é defende-lo patrimonio, ensinar a quen saiba pouco, ¡se é que algún deses queda!

Dixen, patrimonio, e dese concepto non quero saír: Patrimonio é toda construción, moral e material, que teña por alicerces os bens herdados, sexa dos pais ou do colectivo circundante; global, diríamos agora. A propósito: Sempre me emocionaron aquelas escolas edificadas, sostidas, polos nosos emigrantes, e dedicadas precisamente á xeración seguinte. ¿Para qué? ¡Rotundamente, para que non tivesen que emigrar; e de facelo, saísen, polo menos, coas catro regras! No día en que escribo isto, vimos na galega que en Vigo están poñendo cadeados aos estantes dos super…, ¡porque a xente, por necesidade ou por vicio, deu en roubar comida! ¡Aí o temos: a comida! Pero as mellores hortas de Galicia plantáronas a eucaliptos… ¡Deus lles perdoe!

Non teño a menor dúbida de que as nosas autoridades, do partido que sexan, fan, e farán, un esforzo imaxinativo para que este punto de inflexión da nosa economía sexa breve e soportable, sen traumas ou cos menos posibles, pero…, ¡cada quen, nestas encrucilladas, é co-responsable! Como dicía aquel señor, “… ante Dios y la Historia”.

Tampouco quero chorar nin apesarar, senón facer, aquí e agora, neste punto de inflexión da curva económica, unha re-flexión colectiva: Deteñámonos e comprobemos se o camiño estaba equivocado, fose por culpa nosa ou dos nosos dirixentes, e por tanto, busquemos, entre todos, unha brea (verea) máis segura, máis…, estable! ¡Dixen! Dixen pouco, pero dixen o que tiña no peito.

Xosé María Gómez Vilabella

Investimento de 7,5 millóns para O Camiño Primitivo e mais a construcción de dous albergues en Castroverde

A Xunta destina 18 millóns a Lugo para o Ano Santo 2010

O PROGRESO
Europa Press (Lugo).
29/01/2009

O conselleiro de Innovación e Industria, Fernando Branco, agarda que se bata a marca de visitantes no Xacobeo 2010 e que se chegue a "niveis históricos" en canto a estas visitas á comunidade galega. Branco realizou estas previsións nun encontro en Lugo con distintos colectivos sociais, aos que informou dun investimento de 18 millóns de euros nas distintas rutas que pasan pola provincia durante o presente e o próximo exercicio.

En concreto, na provincia de Lugo destinaranse 7 millóns de euros a melloras no camiño Francés, ademais de 7,5 millóns para o Primitivo e 3,5 para o Norte.

Igualmente, este departamento prevé outras 50 intervencións de variada tipoloxía, desde dotacións de albergues e servizos, até melloras no patrimonio histórico e artístico, pasando por actuacións nos trazados das rutas e espazos públicos.

Para completar a rede de albergues acometerase a construción de dúas en Castroverde, en Ribadeo, A Fonsagrada e Palas de Rei. As intervencións centraranse en restauración de fachadas, cubertas, retablos e contornos de diferentes igrexas, entre as que enumerou as de Ou Carme, Santiago e San Miguel no municipio de Lugo, a de Retorta en Guntín, as tallas visigóticas de Saamasas e a igrexa e claustros do mosteiro da Magdalena en Sarria.

ROTEIRO Camiño Primitivo : sábado, 14 de febreiro de 2009

Ver mapa más grande

Desde a Ponte do Miño- San Lázaro- San Román da Retorta

Ás 9:00 h. Saída da praza de Castroverde.

Ás 9:30 h. Ponte do Miño ( San Lázaro)

Percorrido: Desde a Ponte do Miño- San Lázaro- San Matías – O Burgo – Bacurín – San Román da Retorta. ( Percorrido aproximado, 17 Km.)

Ás 14:00 h. Xantar nun restaurante da zona. (Arredor desa hora).

Ás 16:30 h. Vista á Igrexa de Santa Olaia ou Santalla de Bóveda.

Para facilitar a organización:

Avisar antes do xoves, día 12 de xaneiro.

Agardando a túa asistencia, recibe un cordial saúdo.

Asdo.: Manolo Muñiz

Lugo - Castroverde, 3 de febreiro de 2009

Ver o percorrido con mais detalle

Artigo do Profesor Polín

RONDA LESTE “VERSUS” CAMIÑO DO CANTÁBRICO

Por Ricardo Polín

Doutor en Filoloxía, Profesor, Escritor e Investigador

Un bon amigo, crego en Santiago de Fóra (Castelo) chámanos alarmado porque as obras da Ronda Leste ao novo hospital de Lugo non só tronzaron o Camiño Primitivo de Santiago en San Cibrao senón tamén a calzada medieval á costa lucense pola Chaira oriental, a “via regia” do Norte ao enclave estratéxico lucense. É o malo que ten esa obsesión por circunvalalo todo en sentido contrario á lóxica da camiñería histórica, ao revés das agullas do reloxo da paisaxe construída: ir fendendo os pasos tradicionais e a disposición natural de valados e parcelas.

Segundo acordamos no Comité Asesor do Camiño, a vía primitiva salvarase por unha pasarela. Algo é algo. O vieiro da Costa non goza dese grao de protección e corre o risco de perder a continuidade no tránsito, o curso da historia.

Esta rota asturgalaica, camiño real de Meira e Ribadeo polo interior, asenta sobre a calzada romana que comunicaba o campamento de Andión e os castros romanizados de Viladonga e de Duancos. Unha “antiqua vereda” pola que arribaron á cidade sacramental peregrinos chegados ao

porto ribadense e camiñantes que vadeaban a ría do Eo sobre a desaparecida ponte de San Tirso de Abres; tamén tratantes de ferro e de sal, ou artistas formados nas forxas e talleres monásticos de Meira.

Esta que en 1027 era citada como “illa verea que vadit per ad Villa Plana” (Vila Chá), polas beiras do condado de Superata, forma unha unidade inseparábel co mosteiro cistercense de Santa María de Meira, entroncando en sentido transversal co camiño real de Castela a través da Terra de Baleira, das chairas da Pastoriza e da Calzada mindoniense, así como dun desvío moi pouco estudado cara o hospital de San Martiño de Bolaño en Castroverde (onde os pobres peregrinos eran recibidos con auga, lume e sal) e o mosteiro de relixiosas de Santa María de Moreira, con matriz en Meira.

Ás portas de Lugo, no arrabalde da Chanca, forma unha valiosa encrucillada histórica co Camiño Primitivo a Compostela. Alí, un carballo vello e singular –que de estar protexido, non tería padecido severos atentados ultimamente- é o fito que lembra esta conexión que a vía cántabra alcanza desde o alto de Pedreda, deixando atrás dominios de Pol e Riotorto, por Santa Comba de Órrea, San Martiño de Ferreiros e Torneiros, As Pedreiras, Ludrio, Mondrid e Lousada, transitando entre Labio e mais Rubiás, antes de pisar os montes de San Cibrao por A Laxe, Cima de Vila e O Castro.

Nestes predios anda agora o problema da Ronda Leste ao novo hospital, un treito de vía histórica que cómpre volver a conectar, o que entra en Cima de Vila polas Leiras e se desvía no fermoso rochedo das Penas Apertadas, coincidindo co asentamento das ruínas da antiga capela de San Cibrao, referentes topográficos que no catastro do Marqués de Ensenada serven de divisoria coas propiedades comunais dos veciños de Pedreda. Sería conveniente e urxente, ter mao do sendeiro antigo que desde a casa do Zoqueiro conduce ao atallo do Camiño Vello, en paralelo á rúa do Liño pola traseira das vivendas, deixando á esquerda topónimos ben significativos como A Regueira, a Agra de Tras do Camiño e O Cortiñeiro, tradicional vieiro cercado de árbores lindeiras que no seu pronunciado descenso da Costa era coñecido como Camiño do Monte, antes de abrazar a rota francesa de Oviedo no Agro do Couso, en Santiago de Fóra (Chanca arriba).

Unha vía histórica que comunica en Lugo os camiños Norte e Primitivo e que sería unha mágoa deixala cortada, máxime sabendo que desde Santiago de Abres hai dúas décadas que vén traballando para a súa promoción a asociación astur-galaica da costa que preside Joaquín Miláns del Bosch, así como a asociación provincial de Ángel Trabada que ten plantado os primeiros marcos de sinalización con apoio da Deputación lucense e varios concellos.

Dito queda.

Asemblea da URG

BREVE RESUME DOS PUNTOS TRATADOS NA ASEMBLEA DA U.R.G.

O sábado, 31 de xaneiro de 2009, tres membros da xunta directiva, asistimos á asemblea da URG na casa da cultura de Melide onde se trataron os proxectos realizados pola URG durante o ano 2008:

1.- Elaboración dun banco dinámico de sabedores/as

2.- Elaboración dun censo de tódalas persoas que enGalicia están traballando no eido da conservación e recuperación de usos e costumes ruarais.

3.- Elaboración dun diagnóstico da situación do sector de conservación e recuperación.

4.- Elaboración de censo de todos os grupos que están levando acabo proxectos de desenvolvemento no mundo rural.

5.- Elaboración dun amplo fondo documental e bibliográfico dos recursos espallados por domicilios privados e asociacións.

6.- Elaboració e mantemento da web.

7.- Elaboración dun sistema de intercomunicación que posiblite a circulación e intercambio de información, proxectos todos eles moi interesantes e, que nós dentro das nosas posibilidades, debiamos tratar de enriquecer.

Saúdos.

Manolo Muñiz

O domingo, 1 de febreiro de 2009

Re-inauguración Oficina Agraria Comarcal en Castroverde,

Hoxe domingo, varios membros da Asociación Amigos do Patrimonio de Castroverde participamos na inauguración ou re-inauguración das Oficinas da Agraria Comarcal en Castroverde.
No acto estiveron presentes un nutrido grupo de veciñas e veciños, presididos polo Sr. Delegado de Medio Rural, D. Emilio López e, a Corporación Municipal de Castroverde Sr. Alcalde, D. Xosé María Arias, e os representantes dos partidos políticos da oposición, D. Manuel Penado e D. Pablo Ferreiro.
Aledámonos que Castroverde comece a contar con alguns lugares publicos onde os veciño poidan celebrar reunións e actos sociais. Tamén nos aledou saber que a Consellería de Medio Rural rehabilitará a antiga nave da Cámara Agraria para que poidamos contar cunha sala para con capacidade suficiente para acoller actividades culturais, reunións etc.Saúdos. Manolo Muñiz

Miscelánea

Se as pedras falasen...

Isto foi unha ventá, -hoxe incrustada, internada, nas edificacións dun veciño-, da casa onde naceu, e se criou, en Riomol, o noso ilustre paisano D. Manuel Cordero (ou Cordeiro) Pérez. ¡Don, hoxe, que daquela seguro que eses veciños lle dixesen, simple e lisamente, "Manueliño"!

Non sei, nin lle preguntei ao dono da casa actual, se esta conservación a fixo por devoción a Cordero, á súa lembranza, ou simplemente por pura economía de obras e de material; en todo caso, foi un acerto, un acerto digno de mención e de aplauso.

¡Aí o teñen, aí o temos: un auténtico santuario! Aínda que igual lle causamos molestias ao señor, pois, en particular as mulleres, se son agradecidas de canto fixo por elas Manuel Cordero reclamando que se inserise o sufraxio universal naquelas Constituíntes do ano 1931, o máis probable, o máis xusto, será que comecen a levarlle ramos de flores ao seu titor, para poñerllos nesa ventá desde a que tantas veces vería, ou presentiría, o futuro lexislador castroverdense unha fugaz alba de gloria do noso país. Fugaz, xa que ese dereito tan natural foi suprimido, aos poucos, por D. Hermenegildo, aquel ditador ferrolán que tanto nos aferrollou, e non se reactivou o voto feminino ata a Constitución actual.

Para que ninguén poda entrar en discusión ou en dúbidas acerca do berce do noso home de prol, que non nos pase coma co señor Besteiro do Corgo, ¡que non hai, nin houbo, tantos como para esquecelos!, tomeime a molestia, ¡grata molestia!, de mete-lo nariz en dous santuarios fidedignos: O Rexistro Civil de Castroverde e mailos Arquivos do bispado de Lugo. Non foi doado, pero, ¡aquí están! Empezarei polo de Castroverde onde tiven a dificultade, a desorientación, de que eu partía da data de nacemento que aporta a Gran Enciclopedia Galega, que o dá como: "...Político e dirixente sindical socialista que naceu en Castroverde (Lugo) no ano 1881..."

Como a caligrafía non está aló moi lexible que digamos, coido que será cousa de mecanografialo:

Á marxe: "Núm. 2729 Manuel Antonio Cordeiro y Pérez". Texto: "ACTA DE NACIMIENTO. (O folio é 189 v).- En la villa de Castroverde, distrito de este nombre, a las nueve de la mañana (¡polo sol!), del día veinte de Agosto de mil ochocientos ochenta y cinco, ante D. José María Fernández de la Vega, Juez Municipal, y D. José Fórneas Cartea, Secretario, compareció Francisco Cordeiro Teigeiro, natural de Riomol, término municipal de Castroverde, provincia de Lugo, casado, labrador, domiciliado en la parroquia de su naturaleza, casa nº 957, según lo hace constar con la cédula personal que exhibe y vuelve a recoger, expedida a su favor con el número mil doscientos, presentado con objeto de que se le inscriba en el Registro Civil un niño, y al efecto, como padre del mismo, declaró: que dicho niño nació en la casa del declarante el día diez y nueve del corriente mes, a las cuatro de la tarde.- Que es hijo legítimo de Francisco Cordeiro Teigeiro, natural del Riomol, término municipal de Castroverde, provincia de Lugo, de veinte y siete años de edad, profesión labrador, y domiciliado en la parroquia de su naturaleza, y Dª Francisca Pérez, natural de Barreiros, témino municipal de Castroverde, provincia de Lugo, de veinte y siete años de edad, dedicada a las labores de su sexo, y domiciliada en el de su marido; que es nieto por línea paterna de Manuel Cordeiro, natural y domiciliado en el referido Riomol, casado en segundas nupcias y labrador, y de María Teigeiro, natural del mencionado Riomol, difunta; y por línea materna de Antonio Pérez Veiga, natural y domiciliado en el precitado Barreiros, casado, y labrador, y de Manuela González Ferreiro, naturla de Pumarega, en este término, casada, labradora, y domiciliada en el de su marigo. Y que al expresado niño se le había puesto el nombre de Manuel Antonio.- Todo lo cual presenciaron como testigos D. Domingo y Pedro Seijas, naturales y domiciliados en el pueblo de Arcos, en este término municipal, casa número mil quinientos treinta y tres, cuarto imnumerado, mayores de edad, aquel casado y este viudo, y labradores, según sus cédulas personales.- Leída íntegramente este ACTA, e invitadas las personas que deben suscribirla a que la leyeran por si mismas, si así lo creían conveniente, se estampó en ella el sello del Juzgado Municipal, y firmaron el Señor Juez, el declarante, y los testigos, y de todo ello, como Secretario, certifico: (Conclúe coas sinaturas dos arriba citados)".

O outro alicerce, a outra columna deste monumento histórico, é a seguinte reprodución da Partida de Nacemento obrante nos arquivos do bispado de Lugo.

Vexamos:

Á marxe: Riomol. Manuel Antº. hijo de Francº Cordeiro - Falleció en Buenos Aires.- (¡Alguén, outra letra, tivo a amabilidade de consignar neste documento este dato adicional!)".- No texto: "En veinte de Agosto de mil ochocientos ochenta y cinco, el infrascrito cura párroco de San Pedro de Riomol y unidas, bauticé solemnemente en la parroquia de Riomol un niño que nació a las cuatro de la tarde del diez y nueve que rije, hijo legítimo de Francisco Cordeiro y Teijeiro y de Francisca Pérez, labradores, vecinos de San Pedro de Riomol, y naturales él de la referida parroquia, y ella de San Cosme de Barreiros. Abuelos paternos Manuel Cordeiro y María Teijeiro, difunta, vecinos que el es y ella fue del repetido Riomol; maternos Antonio Pérez y Manuela González, vecinos de San Cosme de Barreiros; púsele nombre Manuel Antonio, fueron padrinos el abuelo paterno y su mujer Antonia Pérez. Y para que conste lo firmo fecha ut supra.- Firma: Bernardo Fuentes González".

¡Ben consignado, e con boa caligrafía! Este cura non era dos de carreira curta, ¡seguro! O neno empezou pobre, pero ben apadriñado, que ás probas me remito.

As pedras non falan, pero lembran, fannos lembrar. Os papeis, en cambio, dino todo. O malo é que de Cordeiro (ou Cordero, que era como se poñía desde que se amadrileñou), quedounos pouco, así que, o que temos cómpre gardalo, polo menos ata que as autoridades competentes caian na conta de que este home de prol, este paisano noso, merece..., ¡como pouco, poñe-la súa filiación en letras de bronce!

Xosé María Gómez Vilabella